Author :
Abstract
Modernlik öncesi bir ıslah hareketi olarak kabul edilen Vehhabîlik, şüphesiz son iki buçuk asır boyunca İslam dünyasını, özellikle Arap coğrafyasını büyük oranda etkilemiştir. Söz konusu etkileme, bu gün de halen etkilemeye devam etmekte, Selefîlik adı altında birçok coğrafyada yayılma göstermektedir. Kendilerini muvahhid ve ehli tevhid olarak niteleyen bu hareketin en önemli öncüsü Muhammed b. Abdulvehhab’dır. Yeni bir mezhep görüntüsü veren yapı, kendilerini bir mezhep olarak görmemekte, zaten var olan Selefîlik mezhebini yenileyen bir tecdit (yenilik) hareketi olarak nitelemektedirler.
Kendilerini bir tecdit hareketi olarak niteleyen bu hareketin en çok öne çıktığı hususiyetlerden biri şüphesiz tekfir anlayışlarıdır. Tekfirci olarak kabul edilen Haricilerle benzerlik kurulduğu için, kendilerine harici de denmektedir. Şüphesiz tekfir ve harici gibi nitelemeler; Vehhabîlik karşıtı akımların görüşleridir. Vehhabîler böyle bir nitelemeyi reddetmektedirler.
Bu çalışmada, Muhammed b. Abdulvehhab’ın şirk ve tekfir kavramlarına nasıl bir anlam yüklediğini irdelemeye ve bu kavramların İbn Abdulvehhab’ın çalışmalarında nasıl bir anlam kazandığını anlamaya çalışacağız. Vehhabîlerin bu kavramla özdeşleşmelerinin sebeplerini de bu bağlamda irdeleyeceğiz. Girişte çalışmanın önemini ve Vehhabîlik ve Muhammed b. Abdulvehhab’ın İslam düşüncesi açısından önemini, sonrasında ise; tekfir şirk kavramlarını, nasıl yeniden ve İslam düşünce geleneğinde farklı bir şekilde yorumladığını anlamaya çalışacağız.
Keywords
Abstract
Considered a pre-modernist reform movement, Wahhabism has undoubtedly greatly influenced the Islamic world, especially the Arab geography, over the past two and a half centuries. The influence in question still continues to influence today and is spreading in many geographies under the name of Salafism. Muhammad b. Abdulwahab the most important pioneer of this movement, who calls himself muwahhid and ahli Tawhid. The structure that gives the image of a new sect does not consider itself to be a sect, they describe it as an innovation movement that renews the already existing Salafism sect.
One of the most prominent aspects of this movement, which calls itself a takdit movement, is undoubtedly their understanding of takfir. Since a similarity has been established with Outsiders who are considered Takfirists, they are also called external. Undoubtedly, such qualities as takfir and islam are the views of anti-Wahhabism movements. Wahhabis reject such a qualification.
In this study, We will try to examine how Muhammad b. Abdulwahab gave meaning to the concepts of shirk and takfir and to understand how these concepts gained meaning in Ibn Abdulwahhab's work. We will also examine the reasons why wahhabis identify with this concept in this context.
Keywords
- Büyükkara, M. A. (2013). İhvandan Cüheyman’a Suûdi Arabistan ve Vehhabîlik, Rağbet Yayınları, İstanbul
- Büyükkara, M. A. (2013). İhvandan Cüheyman’a Suûdi Arabistan ve Vehhabîlik, Rağbet Yayınları, İstanbul Ecer, A. V. (2001). Tarihte Vehhabî Hareketi ve Etkileri, Asam Yayınları, Ankara
- Peşkes. E. (2003). “18. Asırda Tasavvuf ve Vehhabîlik”, (Çev.:Mehmet ÇELENK), Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 12(2): 413-429.
- Eş’arî, Ebu’l- H. (1987). Kitabu’l- Luma’ fi Reddi Ala Ehli’z- Ziyeğ ve’l- Bid’a, (Thk.: İzeddin Seyrevan), Daru Lubnan, Lübnan
- Fazlurahman. (2014). İslam, (Çev.: Mehmet Dağ, Mehmet Aydın), Anakara Okulu Yayınları, Ankara
- Güner, S. (2013). Osmanlı Arabistan’ında Kıyam ve Tenkil Vehhabî Suudîler, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul
- İbn Abdulvehhab, M. (1996). Er- Risaleh li Ehli Kasim, (Der.:Abdurrahman b. Muhammed), ed- Dureru’s-Seniyye fî Ecvibeti’n-Necdiyye, ss.29-58, Riyad
- İbn Abdulvehhab, M. (2008). Kitabu’t-Tevhid, (thk: Ebû Malik Reyyaş),Mektebetu İbadu’r-Rahman, Mısır
- İbn Abdulvehhab, M. (2016). Risaleh li Ehli Kasım fî Beyani Akidetihi, Tabsiratu’l-Şerhi Rasaili İmamu’l- Mecd Muhammed b. Abdulvehhab, Abdulaziz Abdullah er- Racihî, Riyad: Merkezu’r- Racihi Li’n- Neşr, Riyad
- İbn Abdulvehhab, M. (2019). Tevhid Risaleleri Külliyatı, İhlas Kitabevi, Konya
- İbn Abdulvehhab, M. (1987). Mecmuatu’t- Tevhîd, (thk.: Beşir Muhammed Uyun), Mektebetu Daru’l- Edeb, Dımeşk
- İbn Baz, A.(2001). Şerhu Kitabi’t- Tevhid. (Thk.: Muhammed Allavi), Daru’z- Ziya, Tanta
- İbn Bişr, Ş. O. (1982). Unvanu’l- Mecd fî Tarihi’n-Necd, (Thk.:Abdurrahman b. Abdullatif Alu’ş- Şeyh),Metbuatu Daretu Melik Abdulaziz, Riyad
- İbn Ğannam (1994). Tarihu’n- Necd, (Tahk.: Nasıruddin el’-Esedi)Daru’l-Şurûf, Beyrut
- Kurşun, Z. (1998). Necid ve Ahsa’da Osmanlı Hakimiyeti –Vehhabî Hareketi ve Suud Devletinin Ortaya Çıkışı, TTK Yayınları, Ankara
- Mâtûridî (2009). Kitabu’t- Tevhid. (Çev.: Bekir Topaloğlu), İsam Yayınları, Ankara
- Racihî, A. (2016). Şuruhu’r-Resaili Muhammed b. Abdulvehhab, Merkezu’r-Racihi Li’n-Neşr, Riyad
- Rikkî, H. (2005). Lumeu’ş-Şihab fî’s-Sîreti Muhammed b. Abdulvehhab, (Thk.:Abdullah Salih el- Usaymin), Daru’l- Melik b. Abdulaziz, Riyad
- Sâbûnî, N. (2000). el- Bidaye fî Usuli’d-Din,( Thk.: Bekir Topaloğlu), DİB Yayınları, AnkaraSinanoğlu, M. (2000).“İman”, Diyanet İslam Ansiklopedisi (DİA), (XXII):212- 214, İstanbulSinanoğlu, M. (2010). “Şirk”, Diyanet İslam Ansiklopedisi (DİA), (XXXIX):193-198, İstanbulTürcan, T. (2002) “Klasik İslam Hukuk Doktrininde Şirk Kavramının Algılanma Biçimi ve Hukuki Düzenlemelere Etkisi” Dini Araştırmalar Dergisi 5/14 (2002), 17-34.
- Yavuz, Y. Ş. (2011).“Tekfir”, Diyanet İslam Ansiklopedisi (DİA), (IL):350-356, İstanbul
