Author:
Abstract
Kültür coğrafyası, kültür gruplarının mekândaki faaliyetlerinin çeşitliliğini ve bu faaliyetlerin ortaya koyduğu karakteristik kültürel ögeleri ele almaktadır. Bu açıdan kentlerde yer alan geleneksel yapılar ve bu yapıların ortaya koyduğu geleneksel kent dokusu kültür coğrafyası kapsamında ele alınan karakteristik kültürel değerleri meydana getirmektedir. Bu noktada geleneksel kent dokusu, toplumların kentlerde çeşitli amaçlarla inşa etmiş oldukları mimari ögelerin bir araya gelerek oluşturduğu beşeri görünüm olarak ifade edilmektedir. Bu görünüm kentlerde kültürel ve coğrafi şartlara bağlı, modern ve geleneksel anlamda sentezlenmiş özgün bir doku ortaya koymaktadır. Ayrıca tarih boyunca kentler de yaşamış olan medeniyetlerin coğrafi, kültürel ve sosyal anlamda yaşam tarzını yansıtan önemli somut kültür varlıkları olarak da kabul edilmektedir. Özellikle son yüzyılda geleneksel kent dokusu ve bu dokuyu meydana getiren mimari ögeler, betonarme yapılardan oluşmuş tek tip görünüme sahip yenidünya kentlerinin nadide bir parçası haline gelmiştir. Gaziantep sahip olduğu coğrafi konumu nedeniyle tarihsel süreç içerisinde birçok medeniyete ev sahipliği yapmış ve farklı geleneksel mimari ögeleri bünyesinde bulundurmayı başarmış olan bir kenttir. Kültürel ve coğrafi şartların eseri olan bu ögeler kente geleneksel bir doku niteliği kazandırmıştır. Çalışma, Gaziantep’te yer alan geleneksel mimari ögelerin coğrafi potansiyelini ve kent dokusu üzerindeki etkilerini ortaya koyabilmek ve kentsel dokunun tarihsel süreç içerisindeki değişimini ön plana çıkarmak amacıyla yapılmıştır. Çalışmada var olan durumu ortaya koyabilmek için betimsel tarama modeli kullanılmıştır. Bu kapsamda Gaziantep’te geleneksel kent dokusunu oluşturan ögeler neden-sonuç ilişkisi dâhilinde taşıdıkları sosyo-kültürel ve coğrafi değerler, tarihi, dini ve ekonomik etkenler dikkate alınarak incelenmiş ve sınıflandırılmıştır. Belirlenen mimari ögeler; tarihi ve dini mimari dokular, geleneksel evler, konaklar ve kıraathaneler, tarihi-kültürel yollar, sokaklar, mahalleler ve caddeler, geleneksel faaliyetlerin sürdürüldüğü ticarethaneler (hanlar, çarşılar, bedestenler) olmak üzere dört başlık altında ele alınmıştır. Tarihi ve kültürel varlıkların sürdürülebilirliğinin sağlanabilmesi ve gelecek kuşaklara aktarılabilmesi için önerilerde bulunulmuştur.
Keywords
Abstract
Cultural geography deals with the diversity of cultural groups' activities in space and the characteristic cultural elements revealed by these activities. In this respect, the traditional structures in the cities and the traditional urban texture revealed by these structures constitute the characteristic cultural values that are considered within the scope of cultural geography. At this point, the traditional urban fabric is expressed as the human appearance formed by the combination of architectural elements that societies have built in cities for various purposes. This appearance reveals a unique texture in cities that is synthesized in the modern and traditional sense, depending on cultural and geographical conditions. In addition, they are accepted as important tangible cultural assets that reflect the geographical, cultural and social lifestyle of civilizations that have lived in cities throughout history. Especially in the last century, the traditional urban texture and the architectural elements that make up this texture have become a rare part of the new world cities, which have a uniform appearance made of reinforced concrete structures. Due to its geographical location, Gaziantep is a city that has hosted many civilizations in the historical process and has managed to incorporate different traditional architectural elements. These elements, which are the work of cultural and geographical conditions, have given the city a traditional texture. The study was carried out in order to reveal the geographical potential of the traditional architectural elements in Gaziantep and their effects on the urban texture and to highlight the change of the urban texture in the historical process. A descriptive survey model was used to reveal the current situation in the study. In this context, the elements that make up the traditional urban fabric in Gaziantep have been examined and classified, taking into account the socio-cultural and geographical values, historical, religious and economic factors they carry within the cause-effect relationship. Designated architectural elements; historical and religious architectural textures, traditional houses, mansions and kiraathane, historical-cultural, roads, streets, neighborhoods, and streets, where activities are carried out in traditional retailers (inns, bazaars, they had), including under four headings are discussed. Suggestions have been made to ensure the sustainability of historical and cultural assets and to transfer them to future generations.