Author :
Abstract
Anadolu Türkler tarafından fetih edilip yerleşmeye başlanmasıyla yeni kentlerin kurulması da hız kazanmıştır. Kurulan yeni şehirlerde Türklere özgü yeni kamu binaları yapılmaya başlanmış ve bu binaları başta çini olmak üzere çeşitli sanat dallarıyla süslemişlerdir. Selçuklular, Orta Asya’dan kalma geleneklerin büyük bir kısmını devam ettirmişlerdir. Başka bir deyişle Türler, İslam öncesi sahip olduğu kültürel zenginliğini, sonrasında da büyük çoğunluğu ile koruyup Türk İslam sentezini oluşturmuştur. Bazı eski alışkanlıklarını terk etmeyip onları İslam dini ile harmanlayıp yeni bir kültür geliştirmişlerdir. Türk sanatları arasında çininin önemli bir yeri vardır. İmar ettikleri binaları eşsiz çini süslemeler ile donatmışlardır. Türk çini sanatının mozaik, lüster, sıraltı, minai ve kakma çini gibi uygulayış teknikleri bulunmaktadır. Ancak bu araştırmada sıraltı tekniği ile yapılan çiniler ele alınmıştır. Çini süslemelerde farklı temaların işlendiği çeşitli kompozisyonlar bulunmaktadır. Kullanılan motifler arasında, insan, bitki, hayvan ve mitolojik varlıklar yer almaktadır. Kompozisyonlarda korku, sevinç, mutluluk, güç, vahşi yaşam, bereket ve zenginliği ifade eden semboller bazen beraber bazen de tek başlarına kullanılmıştır. Dikkat çeken kompozisyonlardan biride bereket temalı kompozisyonlardır. Bereket temalı kompozisyonlarda, haşhaş nar, başak ve balık gibi bereketi sembolize eden bitkisel ve hayvan motifleri kullanılmıştır. Bu motifler genellikle soylu bir insan figürünün ellerinde tuttuğu kompozisyonlar içerisinde kendilerine yer bulmuştur. Araştırmanın amacı Türk gelenek ve inanışlarındaki bereket kavramını sembolize eden varlıkların Türk çini sanatındaki yerini ve önemini ifade etmektir.
Keywords
Abstract
With the conquest and settlement of Anatolia by the Turks, the establishment of new cities accelerated. In these newly founded cities, public buildings unique to the Turks began to be constructed, and these buildings were adorned with various forms of art, especially tiles. The Seljuks continued many of the traditions inherited from Central Asia. In other words, the Turks preserved much of their pre-Islamic cultural richness and created a synthesis of Turkish-Islamic culture. They did not abandon some of their old customs but blended them with Islam to develop a new culture. Among Turkish arts, tiles hold an important place. The buildings they constructed were decorated with unique tile ornaments. Turkish tile art includes techniques such as mosaic, luster, underglaze, minai, and inlay. However, in this study, tiles made using the underglaze technique are discussed. Tile decorations feature various compositions with different themes. Among the motifs used are human, plant, animal, and mythological creatures. Symbols expressing fear, joy, happiness, strength, wildlife, abundance, and wealth are sometimes used together and sometimes individually in the compositions. One of the notable compositions is those with the theme of abundance. In abundance-themed compositions, plant and animal motifs symbolizing abundance, such as poppies, pomegranates, wheat, and fish, are used. These motifs are often found within compositions where they are held by a noble human figure. The purpose of this research is to express the place and importance of the entities symbolizing abundance in Turkish traditions and beliefs within Turkish tile art.
