Author :
Abstract
Dünyanın ən qədim yaşayış məskənlərindən biri olan Azərbaycanda qədim dövrlərdən mövcud olan yaşayış yerlərinin, müxtəlif tarixi dövrlərdə inkişaf tapmış mədəniyyətlərin müxtəlif aspektlərdən araşdırılması və öyrənilməsi istiqamətində aparılan işlər son illərdə daha da intensivləşmişdir. Qeyd etmək lazımdır ki, arxeoloji qazıntılar zamanı əldə edilən maddi- mədəniyyət nümunələri, mədəniyyət abidələri tarixi keçmişimizin və zəngin mədəniyyətimizin öyrənilməsində xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. Təsadüfi deyildir ki, bu abidələr dövlət tərəfindən nəzarətə götürülərək xüsusi qayğı ilə qorunur, öyrənilir və təbliğ edilir. Keşikçidağ mağaralar kompleksində yerləşən tarixi, arxeoloji və memarlıq abidələrinin yaşı daş dövrünə qədər gedib çatır. Bu unikal tarix-mədəniyyət abidəsinin ərazisində bir qala, iki məbəd, 70-ə qədər təbii və süni mağara, 87 kurqan, 23 su quyusu, 12 ərzaq anbarı, bir müqəddəs inanc yeri-Qüdrət bulağı, bir monumental abidə - “İlham Əliyev adına zirvə” yerləşir. Qoruğun ərazisi Ağstafa rayonunun mərkəzindən 75 km məsafədə, sonuncu yaşayış düşərgəsindən 28 km şimal-şərq istiqamətində, dəniz səviyyəsindən 750-950 m hündürlükdə, dağların cənub və cənub-şərq istiqamətindəki sıldırım qayalıqlarda, Gürcüstan Respublikası ilə sərhəddə yerləşir. Qoruq ərazisində aparılan araşdırmalar bir daha deməyə əsas verir ki, burada təşəkkül tapan mədəniyyətlər müxtəlif tarixi dövrlərə aid olmaqla, fərqli dini - fəlsəfi dünyagörüşü əsasında zaman-zaman inkişafda olmuşdur. Bununla belə, burada inkişaf tapan mədəniyyətlərin daşıyıcıları bu ərazidə minilliklər boyu yaşamış, Qafqaz Albaniyası dövründə xristianlığı qəbul etmiş indiki yerli sakinlərin əcdadları hesab olunan türk mənşəli tayfalar olmuşdur.
Keywords
Abstract
Dünyanın ən qədim yaşayış məskənlərindən biri olan Azərbaycanda qədim dövrlərdən mövcud olan yaşayış yerlərinin, müxtəlif tarixi dövrlərdə inkişaf tapmış mədəniyyətlərin müxtəlif aspektlərdən araşdırılması və öyrənilməsi istiqamətində aparılan işlər son illərdə daha da intensivləşmişdir. Qeyd etmək lazımdır ki, arxeoloji qazıntılar zamanı əldə edilən maddi- mədəniyyət nümunələri, mədəniyyət abidələri tarixi keçmişimizin və zəngin mədəniyyətimizin öyrənilməsində xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. Təsadüfi deyildir ki, bu abidələr dövlət tərəfindən nəzarətə götürülərək xüsusi qayğı ilə qorunur, öyrənilir və təbliğ edilir. Keşikçidağ mağaralar kompleksində yerləşən tarixi, arxeoloji və memarlıq abidələrinin yaşı daş dövrünə qədər gedib çatır. Bu unikal tarix-mədəniyyət abidəsinin ərazisində bir qala, iki məbəd, 70-ə qədər təbii və süni mağara, 87 kurqan, 23 su quyusu, 12 ərzaq anbarı, bir müqəddəs inanc yeri-Qüdrət bulağı, bir monumental abidə - “İlham Əliyev adına zirvə” yerləşir. Qoruğun ərazisi Ağstafa rayonunun mərkəzindən 75 km məsafədə, sonuncu yaşayış düşərgəsindən 28 km şimal-şərq istiqamətində, dəniz səviyyəsindən 750-950 m hündürlükdə, dağların cənub və cənub-şərq istiqamətindəki sıldırım qayalıqlarda, Gürcüstan Respublikası ilə sərhəddə yerləşir. Qoruq ərazisində aparılan araşdırmalar bir daha deməyə əsas verir ki, burada təşəkkül tapan mədəniyyətlər müxtəlif tarixi dövrlərə aid olmaqla, fərqli dini - fəlsəfi dünyagörüşü əsasında zaman-zaman inkişafda olmuşdur. Bununla belə, burada inkişaf tapan mədəniyyətlərin daşıyıcıları bu ərazidə minilliklər boyu yaşamış, Qafqaz Albaniyası dövründə xristianlığı qəbul etmiş indiki yerli sakinlərin əcdadları hesab olunan türk mənşəli tayfalar olmuşdur.
Keywords
- 1. Xəlilov M.C. Albaniyanın tarixi, etno-mədəni hüdudları: qərb istiqaməti. Bakı, RS Poliqraf, 2017,116 s.
- 2. Rəcəbli Q.Ə. Azərbaycan tarixi. Bakı, “Elm və təhsil”, 2013, 544s.
- 5. Azərbaycan Sovet Ensiklopediyası. 10 cilddə, I cild. Bakı, 1976, 592s.
- 6. Hacıyev İ. A. “Keşikçidağ”: alban-xristian məbədləri // AMEA Mİİ, İncəsənət və mədəniyyət problemləri. Bakı, “Təknur” 2012, №1 (39) s.11-23
- 7. Hacıyev İ. A. “Keşikçidağ”: mağara-məbədlər kompleksi. Elm” qəzeti, 21 sentyabr 2012, № 27-28 (1045-1046) s.8-9
- 8. Hacıyev İ. A. “Keshikchidagh” cave-temple complexes // The Presidium of Azerbaijan National Academy of Sciences. “Azerbaijan & azerbaijanians” international journal. 2012, №3-4 p.3-8
- 9. Hacıyev İ. A. Mursaquliyev M.H. “Keşikçidağ” Dövlət-Tarix Mədəniyyət Qoruğunda turizmin inkişaf perspektivləri / AMEA Memarlıq və İncəsənət İnstitutu “Azərbaycan memarlığında Qafqaz Albaniyası abidələri” mövzusunda konfransın materialları. İncəsənət və mədəniyyət problemləri. Bakı, 2013, buraxılış №1 (43) s.55-59
- 10. Hacıyev İ. A. “Qafqaz Albaniyasını öyrənirik” layihəsinin Şəmkir-Ağstafa turu // AMEA “Elm və həyat”. Elmi populyar jurnal, №4(459),2016 s. 62-65
- 11. Hajiyev I. A. “Keşikçidağ” mağara-məbədlər kompleksində freskalar / “2-ci Beynəlxalq Freska Forumu”. Çin – Sian. “The Commercial Press”, Pekin, 2016 s. 164-171(çin dilində)
- 12. Гаджиев И.А. Комплекс пещерных храмов «Кешикчидаг» // «Проблемы востоковедения», научный журнал. Уфа, 2013 № 3 (61) с. 62-69
- 13. Гаджиев И.А., Mурсагулиев M.Г. Перспективы Развития Туризма в Государственном Историко-Культурном Заповеднике «Кешикчидаг» / Министерство Спорта РФ «Российский Государственный Университет Физической Культуры, Спорта, Молодежи и Туризма (Гцолифк)» Международный Туризм и Спорт. Материалы I Всероссийской научно-практической конференции с международным участием. Москва, 21−22 ноября 2013 г. с.158-160
- 14. Гаджиев И.А., Mурсагулиев M.Г. Перспективы Развития Туризма в Государственном Историко-Культурном Заповеднике «Кешикчидаг» / Межд. Научно - прак. конференция «Нематериальное культурное наследие тюркских народов как объект сохранение». Казань, 2014 с. 8-11
- 15. Гаджиев И.А. Интегративный принцип работы в процессе археологических исследований / Министерство культуры Татарстан, РЦРТК, Традиционная культуры народов Поволжья. Материалы III Всероссийской научно-практической конференции (часть первая) Казань2016 с.133-138
- 16. Мамедов А.А., Гаджиев И.А., Mурсагулиев M.Г. Археологические исследования на территории Государственно - Исторического Заповедника “Кешикчидаг”: перспективы развития археотуризма / Институт истории, языка и литературы Уфимского научного центра Российской академии наук. Материалы VI Всероссийской тюркологической конференции «Урал-Алтай: через века в будущее», Уфа, ИИЯЛ,2014
- 17. Чубинашвили Г.Н. Пещерные монастыри Давид – Гареджи. Очерк по истории искусства Грузии Издательство АН Грузинской ССР. Тбилиси, 1948, 118 с., илл. 1. Keşikçiqala & Keshikchigala (tower) 2. “İlham Əliyev adına zirvə”də, İ.Hacıyev, M.Mursaquliyev, A.Məmmədov, iyul 2012-ci il. 2. In "The peak named after Ilham Aliyev", I. Hajiyev, M. Mursaguliyev, A. Mammadov, July 2012.
- A. Məmmədov, İ. Hacıyev, M. Mursaquliyev,dekabr,2013-cü il.
- 3. Opening of barrow in the territory of the reserve; A. Mammadov. I. Hajiyev, M. Mursaguliyev, December 2013.
