Author :
Abstract
Bu çalışmanın amacı, ulusal alan yazında e-sağlık uygulamalarının verimliliklerini değerlendiren araştırmaları ve bu araştırmaların kapsamını belirlemektir. Çalışmada, öncelikle verimlilik ve e-sağlık kavramlarına değinilmiştir. Sonra sırasıyla sağlık hizmetlerinin dijitalleşmesi ve Türkiye’de e-sağlık uygulamaları ele alınmıştır. E-sağlık uygulamalarının verimliliklerini analiz eden çalışmalar (2004-2021 yılları arasında Ulusal Tez Merkezi’nin ve Google Akademik’in elektronik veri tabanından çevrim içi olarak erişilebilen kaynaklar) incelenmiş ve değerlendirilmiştir. Kitaplar, kongre bildirileri ve teorik çalışmalar kapsam dışı bırakılmıştır. Tarama yapılan dönemde ulusal yayındaki makalelerden yalnızca bir tanesinin e-sağlık uygulamalarının verimlilik değerlendirmesini içerdiği belirlenmiştir. Diğerleri e-sağlık uygulamaları ile ilgili hasta, çalışan memnuniyeti ve görüşlerinin değerlendirildiği çalışmalardır. Makalelerin çoğunluğunun derleme türünde olduğu belirlenmiştir. Tez çalışmalarında e-sağlık ve verimlilik anahtar kelimeleri birlikte tarandığında herhangi bir yayına rastlanmamıştır. Bu nedenle e-sağlık anahtar kelimesini içeren tüm tezler taranmış ve yayın kapsamında sadece verimlilik değerlendirmesini içeren yayınlar çalışmaya dahil edilmiştir. Tezlerde kronik hastalık takibini kolaylaştıran, görme engellilerin e-sağlık uygulamalarına erişimini sağlayan, yaşlıların ev ortamında sağlık durumunu takip eden e-sağlık uygulamalarının geliştirildiği ve verimliliklerinin değerlendirildiği belirlenmiştir. Bu çalışma, e-sağlık uygulamalarının verimliliklerini değerlendirmesi yönüyle diğer çalışmalardan farklıdır.
Keywords
Abstract
The aim of this study is to examine and evaluate the studies that include the efficiency of e-health applications in Turkey. In the study, first of all, the concepts of e-health and efficiency appraisal are mentioned. Then, digitalization of health services and e-health applications in Turkey were mentioned. The studies (that can be accessed online from the electronic database of the National Thesis Center, Google Scholar between 2004-2021) analyzing the efficiencies of e-health applications fee were discussed and an evaluation was made. Books, congress papers and theoretical studies were excluded. It was determined that only one of the articles included the efficiency evaluation of e-health applications. Others are studies evaluating patient and employee satisfaction and opinions about e-health applications. It was determined that the majority of the articles were in the review type. When the e-health and efficiency keywords were searched together in the thesis studies that no publications were found. For this reason, all theses containing the e-health keyword were scanned and only the publications containing the efficiency evaluation were included in the study. It has been determined in the theses that e-health applications that facilitate chronic disease follow-up, provide access to e-health applications for the visually impaired, and monitor the health status of the elderly in their home environment are developed and their efficiency is evaluated. This study differs from other studies on the evaluating the efficiency of e-health applications.
Keywords
- Abernethy, A.P., Herndon, J.E., Wheeler, J.L., Patwardhan, M., Shaw, H., Lyerly, H.K. & Weinfurt,K.(2008). “Improving Health Care Efficiency and Quality Using Tablet Personal Computers to Collect Research-Quality”, Patient-Reported Data, Health Services Research, 43(6), 1975-1991.
- Ak, B. (2013). Sağlıkta Yeni Hedef: Dijital Hastaneler, Akademik Bilişim, 971-975.
- Akçay, B. (2006), Akıllı Sağlık Takibi İçin Ajan-tabanlı Uyarı Dağıtım Sistemi, Yüksek Lisans Tezi, Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
- Avaner, T. & Avaner, E. B. (2018). “Yazılım Teknolojileri ve Sağlık Yönetimi: HIMSS ya da Dijital Hastane Hizmetleri Üzerine Bir Değerlendirme”, Yasama Dergisi, (37),5-28.
- Beşik, S.İ. (2015). Yaşlı Hastaların Evde Bakım Hizmeti İçin Medikal Tavsiye Sistemi Tasarım ve Geliştirilmesi, Yüksek Lisans Tezi, Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
- Bergmo, T.S.(2015). “How to Measure Costs and Benefits of eHealth Interventions: An Overview of Methods and Frameworks”, J Med Internet Res, 17(11), 254-260.
- Bhavnani, S., Narula, J. & Sengupta, P.P.(2016). “Mobile Technology and The Digitization of Healthcare”, Eur Heart J, 37(18), 1428-38.
- Chaudry, B., Wang, J., Wu, S., Maglione, M., Mojica, W., Roth, E., Morton, S. C. & Shekelle, P. G. (2006).“Systematic Review: Impact of Health Information Technology on Quality, Efficiency, and Costs of Medical Care”, Annals of Internal Medicine, 144, 742–752.
- Chaudhry, B., Wang, J. & Wu, S.Y. (2006). “Systematic Review: Impact of Health Information Technology on Quality, Efficiency, and Costs of Medical Care”, Ann Intern Med, 144(10), 742-752.
- Currie, W.L. & Seddon, J.J.M. (2014). “A Cross-national Analysis of E-Health in the European Union: Some Policy and Research Directions”, Inf Manag, 51(6), 783–97.
- Çoban, Ç. (2020). Mobil Tabanlı E-sağlık Uygulamalarında Mahremiyet Analizi ve Değerlendirilmesi, Yüksek Lisans Tezi, Harran Üniversitesi, Şanlıurfa.
- Dedding, C., Van Doorn, R., Winkler, L. & Reis, R. (2011). “How Will E-Health Affect Patient Participationin The Clinic? A Review of E-Health Studies and The Current Evidence for Changes In The Relationship Between Medical Professionals and Patients”, Social Science & Medicine, 72, 49–53.
- Esmatjes, E., Jansa, M. & Roca, D.(2014).“The Efficiency of Telemedicine to Optimize Metabolic Control In Patients with Type 1 Diabetes mellitus: Telemed Study”, Diabetes Technol Ther, 16, 435-41.
- Fritz, F., Kebede, M. & Tilahun, B. (2015). “The Need for Cost-benefit Analyses of E-Health in Low and Middle-income Countries, Studies in Health Technology and Informatics”, 216, 981-990
- Gordıjn, J., Akkermans, H. & Van Vliet, H. (2000). “Business Modelling Is Not Process Modelling. Conceptual modeling for e-business and the web, Lecture Notes in Computer Science”, 1921, 40–55.
- Grover, V., Kohli, R. & Ramanlal, P. (2018). “Being Mindful in Digital Initiatives, MIS Quarterly Executive”, 17, 223–236.
- Hedman, J. & Kalling, T. (2003). “The Business Model Concept: Theoretical Underpinnings and Empirical Illustrations”, European Journal of Information Systems, 12, 49–59.
- Hibbard J.H., Stockard, J., Mahoney, E.R. & Tusler, M. (2004). “Development of the Patient ActivationMeasure (PAM): Conceptualizing and Measuring Activation in Patients and Consumers”, Health Serv Res, 39(1), 1005–1026.
- Hollingsworth, B. (2008). “The Measurement of Efficiency and Productivity of Health Care Delivery”, Health Economics, 17(10), 1107–1128.
- Hurmuzlu, M. (2015). Bulut Üzerinde Elektronik Sağlık Kayıtların Kimlik Denetimi, Yüksek Lisans Tezi, Çankaya Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
- Inzucch, S. E. (2012). “Diagnosis of Diabetes”, New England Journal of Medicine, 367(6), 542–55İnal, Y. & Erçil Çağıltay, N. (2019). “E-nabız Mobil Sağlık Uygulamasına Yönelik Kullanıcı Değerlendirmesi”, Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, 22 (2), 375-388.
- Jensen, T. B. (2013). “Design Principles for Achieving Integrated Healthcare Information Systems”, Health Informatics Journal, 19, 29–45.
- Kaçmaz, K. , Kıdak, L. & Özdemir, D. (2019). “Hastane Bilgi Yönetim Sistemlerinin Konsültasyon Süreci Üzerindeki Etkileri”, Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, 22 (4), 765-780.
- Kart, Ö. (2018). Birinci Basamak Sağlık Hizmetlerinde Klinik Karar Destek ve Hasta İzleme SistemiGeliştirilmesi ve Örnek Uygulamalar, Doktora Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
- Keasberry, J., Scott, I. A., Sullivan, C., Staib & A., Ashby, R. (2017). “ Going digital: A Narrative Overviewof The Clinical and Organisational Impacts of E-Health Technologies in Hospital Practice”, Aust Health Rev, 41(6), 646-664.
- Kırçıl, N.B. (2020). E-sağlık Uygulamalarının Görme Engelli Vatandaşlar İçin Erişilebilirliğinin Değerlendirilmesi, Yüksek Lisans Tezi, Akdeniz Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Antalya.
- Kostkova, P. (2015). “Grand Challenges in Digital Health”, Frontiers in Public Health, 3, 314.
- Kocabıyık, A. (2019). E-sağlık Alanında Uzaktan Cihaz Yönetimi İçin Continua ve OneM2M KullanılarakTasarlanan Genel Bir IoT Mimarisi, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
- Lattie, E.G., Kaiser, S.M., Alam, N., Tomasino, K.N., Sargent, E., Rubanovich, C.K., Palac, H.L & Mohr, D.C.A. (2018). “Practical Do-It-Yourself Recruitment Framework for Concurrent eHealth Clinical Trials:Identification of Efficient and Cost-Effective Methods for Decision Making”, J Med Internet Res, 20(11),Leblanc, M., Petrie, S., Paskaran, S., Carson, D.B. & Peters, P.A. (2020). “Patient and Provider Perspectiveson E-Health Interventions In Canada and Australia: A Scoping Review ”, Rural and Remote Health, 20, 54- 60.
- Meier, C.A., Fitzgerald, M.C. & Smith, J.M. (2013).“E-Health: Extending, Enhancing and Evolving Health care ”, Annu Rev Biomed Eng, 15, 359-82.
- Ohannessian, R., Duong, T.A. & Odone, A. (2020). “Global Telemedicine Implementation and Integrationwithin Health Systems to Fight the COVID-19 pandemic: A Call to Action”, JMIR Public Health Surveill, 6(2),18810.
- Öztürk, S. (2013), RFID Destekli Ev-içi Aktivite Takip Sistemi, Yüksek Lisans Tezi, İzmir Ekonomi Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
- Patlar Akbulut, Ö. (2017). Akıllı Giyilebilir Kardiyo Gözlem Sistemi Tasarımı, Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
- Pektaş, H. (2018). Android Tabanlı Akıllı Saatler İçin Diyabet Uygulaması, Yüksek Lisans Tezi, İnönü Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Malatya.
- Ramsetty, A. & Adams, C. (2020). “Impact of the Digital Divide in The Age of COVID-19 ”, Journal of the American Medical Informatics Association, 27(7),1147–1148.
- Rokwell, K.L. & Gilroy A. S. (2020). “Incorporating Telemedicine as Part of COVID-19 Outbreak Response Systems ”, Am J Manag Care, 26,147-148.
- Saleh, S., Khodor, R. ve Alameddine, M. (2016). “Readiness of Healthcare Providers for E-Health: The Case from Primary Healthcare Centers In Lebanon ”, BMC Health Serv Res, 16, 644-650.
- Stanimirovic, D. & Matetic, V. (2020).“Can the COVID-19 Pandemic Boost the Global Sdoption and Usage of E-Health Solutions? ”, Journal of Global Health, 10(2), 101-110.
- Stevens, W.J., Van Der Sande, R., Beijer, L.J., Gerritsen, M.G. & Assendelft, W.J. (2019). “E-Health AppsReplacing or Complementing Health Care Contacts: Scoping Review on Adverse Effects”, J Med Internet Res, 21(3), 150-165.
- Şentürk, H. (2018). Mobil Platform Üzerinden Kişisel Sağlık İzleme Sisteminin Gerçeklenmesi, Yüksek Lisans Tezi, Kocaeli Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Kocaeli.
- Tierney, W.M., Miller, M.E. , Overhage, J.M. & Mcdonald, C. J. (1993). “Physician Inpatient Order Writing on Microcomputer Workstations Effects on Resource Utilization”, JAMA, 269, 379-83.
- Toygar, Ş. A. (2018). “E-Sağlık Uygulamaları”, Yasama Dergisi , (37), 101-123.
- Tsion, H. & Tebeje, J. K. (2021). “Applications of E-health to Support Person-centered Health care at The Time of COVID-19 ”, Telemedicine and e-Health, 27(2), 150-158.
- Urs, G., Ienca, M., Sleigh, J. & Vayena, E. (2020). “Digital Tools Against COVID-19: Taxonomy, Ethical Challenges and Navigation Aid ”, Lancet Digit Health, 2(8), 425-434.
- Uysal, B. & Ulusinan, E. (2020). “Güncel Dijital Sağlık Uygulamalarının İncelenmesi ”, Selçuk Sağlık Dergisi, 1(1), 46-60.
- Vokinger, K.N., Nittas, V., Witt, C.M., Fabrikant S.I. & Von Wyl, V. (2020). “Digital Health and TheCOVID-19 Epidemic: An Assessment Framework for Apps from an Epidemiological and Legal Perspective”, Swiss Medical Weekly, 150, 20282.
- Yüksel, M.U. (2017). Fetal Kalp Hızı Monitörizasyon Sistemi (FKHMS) ve Mobil Entegre Doppler (M- doppler) Cihazının Geliştirilmesi, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Aydın Üniversitesi, İstanbul.
- Zhang, Y., Qiu, M., Tsai, C.W., Hassan, M.M. & Alamri, A. (2017). “Health-CPS: Healthcare Cyber- physical System Assisted by Cloud and Big Data”, IEEE Syst, J. 11(1), 88–95.
