Author :
Abstract
Anadolu’nun uzun tarihi geçmişi ve yüzyıllar boyu farklı kültürlerin etkileri, Türk giyim kuşam kültürünün zengin bir yapıya sahip oluşunda büyük bir rol oynamıştır. Bu kültürel zenginlik içerisinde başlıklar; giyim kuşama uygun olarak kullanılan giysinin şekline, rengine ve kumaşına göre çeşitlilik gösteren, giyimin ayrılmaz bir parçası olmuştur. Anadolu kadın başlıkları bölgeler arasında birçok ortak özelliğe sahip olmakla birlikte kullanılan malzeme, teknik ve süslemeye göre de çeşitlilik göstermektedir. Bu çeşitliliğin sonucunda ise her yörede, Anadolu kadını tarafından bir takım mesajlar yansıtan farklı başlıklar kullanılmıştır. Kadın başlıkları; kimi zaman süslenmek ya da giyimi tamamlamak gibi fonksiyonlarının dışında ekonomik gücü, toplumsal konumu aynı zamanda duyguları yansıtan bir araç olmuştur.
En önemli baş takıları arasında yer alan tepelikler; kimi zaman inançlar doğrultusunda kimi zaman bereket ve tılsım amacıyla Anadolu’nun hemen her bölgesinde kullanılagelmiş etnografik kuyum ürünü olarak da ayrı bir değere sahiptir. Tepelikler biçim, teknik, motif ve kompozisyon özellikleri ve malzeme kullanımı açısından bölgesel farklılıklar göstermekte olup, genellikle daire nadiren de kare biçime sahiptir.
Araştırmada, Anadolu’da nadiren üretilip kullanılan kare biçimli tepelikler üzerinde durulmuş, Beypazarı kuyumcu koleksiyonlarından ulaşılabilen örnekler; boyut, malzeme, teknik, motif, kompozisyon ve kullanım özellikleri bakımından incelenmiştir.
Beypazarı kuyumcu koleksiyonlarından ulaşılabilen, Anadolu’ nun diğer bölgelerinde rastlanmayan kare biçimli nadir tepeliklerin kullanımı konusunda edinilen bilgi ile detaylı inceleme yapmak üzere kaynak kişiler ve Bolu Kıbrısçık ilçesinde yöre halkıyla görüşülerek kullanım özellikleri hakkında bilgilere ulaşılmıştır. Kare tepeliklerin genel ve kullanım özelliklerinin tanımlanabilmesi için yerinde gözlem ve incelemeler gerçekleştirilmiş ayrıca yöre halkından elde edilen bilgiler değerlendirmeye alınmıştır.
Keywords
Abstract
Long historical background of Anatolia and effects of different cultures since centuries have played an important role for the Turkish dressing up culture to have a rich structure. Within this cultural richness, the hoods have; become an integral part of clothing, which varies according to the shape, color and fabric of the clothing used in accordance with the outfit. Together with having many common features, the Anatolian women hoods vary according to the materials used, technique and ornament. As a result of this variation, at every region, different hoods giving some messages have been used by the Anatolian women. The woman hoods; sometimes have been a tool that reflects its economic power and social position, as well as its functions such as decorating or completing the clothing.
The tepelik(s) that take place between the most important head jewels; also have a special value as an ethnographic jewelry product that has been used in almost every region of Anatolia, sometimes in line with beliefs and sometimes for the purpose of fertility and talisman. The tepelik(s) show regional differences in terms of form, technique, motif and composition features and use of materials and they generally have a circular shape and rarely a square shape.
In the research, square shaped tepelik(s) that are rarely produced and used in Anatolia are emphasized, examples that can be reached from Beypazarı jewelry collections; were examined in terms of size, material, technique, motif, composition and usage characteristics.
Together with the detailed information obtained on the use of square shaped rare tepelik(s) that can be reached at the Beypazarı jewelry shop collections and cannot be seen at the other regions of Anatolia and for the purpose of making a detailed research, sourcing people and local people of Bolu Kıbrıscık District have been interviewed and information has been taken about the features of use. For the definition of general and using features of square tepelik(s), on place observations and researches have been performed and besides, information obtained from the local people have been taken to the evaluation.
*Tepelik refer to the head jewelry used by countrywoman in Anatolia.
Keywords
- Baktır, H. (2016). “Lady Montagu’nün Türkiye Mektupları’na Etnografik Bir Bakış”, Kare Dergisi, International
- Baktır, H. (2016). “Lady Montagu’nün Türkiye Mektupları’na Etnografik Bir Bakış”, Kare Dergisi, InternationalAcademic Journal On Comparative Literary, Cultural, Linguistics and Folklore Studies. 1(1):13-26, https://dergipark.org.tr/tr/pub/kare/issue/37771/436117 Erişim tarihi: 12.03.2022
- Erkaplan, E. (2011). “Ankara İlinde Bulunan Tepeliklerin İncelenmesi”, Yayınlanmamış Sanatta Yeterlilik Tezi, Gazi Üniversitesi/Eğitim Bilimleri Enstitüsü El Sanatları Eğitimi Bilim Dalı, Ankara.
- Kacar, N. (2018). “Denizli İli Çal İlçe ve Yöresi Geleneksel Kadın Giysi Özelliklerinin Giyim Kültürü Açısındanİncelenmesi”, 9. Milletlerarası Türk Halk Kültürü Kongresi Bildirileri, 223-242, Ankara. (https://www.kulturportali.gov.tr/mrepo/eKitap/eb-Maddi%20Kultur/5/#zoom=z) Erişim tarihi: 12.03.2022
- Özdemir, M. (2009). “Bolu İlinde Geleneksel Kadın Başlıkları”, Süleyman Demirel Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Hakemli Dergisi, Sayı: 04, s:1-15.
- Özdemir, M.; Yetim, F. & Kasaplı, H. (2011). Bolu İli Yöresel Kıyafetleri ve Folklorik Yapma Bebek Üretiminde Değerlendirilmesi, Pulat Basımevi, Ankara.
- Özbağı, T. (2002). “ Geleneksel Türk Takıları” Türkler Ansiklopedisi, 7:785-799, Semih Ofset, Ankara. Tansuğ, S. (2007). “Anadolu Gelinlerinin Başlıkları” Jival, Kasım, 3:30-33, Umur Basım, İstanbul.
- Tansuğ, S. (1977). “Gelin Başlıkları ve Giyimi”, Sanat, Haziran, 3(6):91-98, Tiftdruk Matbaacılık, İstanbul. Kaynak Kişiler
- Talip CAN (1944 doğumlu) Başkent Üniversitesi Eğitim Fakültesi Eğitim Yönetimi ve Denetimi Bölümü Öğretim Üyesi (Dr. Öğr. Üyesi) Görüşme Tarihi: 05.05.2022
- Nazire ÇELTEK (1940 doğumlu / Yazıca Köyü sakini) Görüşme Tarihi: 19.05.2022Servet ÇELTEK (1990 doğumlu / Yazıca Köyü Sakini) Görüşme Tarihi:19.05.2022 Emin TEKEMEN (Kıbrısçık Belediye Başkanı) Görüşme Tarihi:19.05.2022
- Ali ERAS (Sarraf / Telkâri ustası) Görüşme Tarihi:06.11.2021
- İsmail AKBAY (1950 doğumlu / Sarraf / Telkâri ustası) Görüşme Tarihi: 24.12.2021 Ali AKBAY (1970 doğumlu / Telkâri ustası) Görüşme Tarihi: 27.11.2021
- Emine Meltem AYHAN (Fotoğrafçı) Görüşme Tarihi: 13.06.2021
