Author :
Abstract
Tabiatın asli unsurlarından olan su bütün canlıların yaşam kaynağıdır. Can veren, enerji sunan, taşıyan, koruyan ve kuraklığın karşıtı gibi birçok nitelikleri barındırmaktadır. İslamiyet öncesi Türk inanç sisteminde var olan ve günümüze ulaşan bir külttür. Suyun gücünden etkilenen Türkler, onu kutsayarak gereken saygıyı ve özeni göstermektedir. Arapgir ve çevresinde su kültünün yaşatıldığına dair çalışma makale konusudur. Ata kültüründen kuşaklara intikal eden, suya ait geleneklerin yaşatıldığı sahalar üzerinde incelemeler yapıldı. Yörede su kültüne ait tatbiki ve sözlü yönler var olan şekliyle tetkik edildi. Arapgir’de yakın geçmişte yaşatılan değerlerin, azalarak yok olmaya yüz tutuğu gözlemlendi. Belli bir yaş olgunluğunu taşıyanların su kültüne ait değerleri uygulama imkânı bulamasa dahi bunun bilincinde olduğu görüldü. Genç neslin büyük şehirlerdeki iskânı, köydeki değerlerin farkına varamaması veya ulaşamamasına sebebiyet vermektedir. Bu durum, değerlerin unutulmasına, yapılmamasına yol açmaktadır. Yeni kuşaklar bu tür değerleri ve inançları yok saymaktadır.
Arapgir’deki su kaynaklarının civarındaki; ağaç, kaya, dağ, mağara gibi doğal oluşumlara da kutsiyet verilmektedir. Bu kutsallaştırılan mekânlarda; dua, dilek, adak, bez bağlama, mum yakma gibi ritüellerin tatbiki yapılmaktadır. Takdis edilen kaynaklara, manevi bir hava kazandırılmaktadır. Kaynaklar, dinî vasıfları bulanan bir zat ile ilişkilendirip, inanç yönü pekiştirilmektedir. Su kaynakları, manevi kişiler ile bağlantılı görülerek, canlı forma dönüştürülür. Su kaynaklarının bedeni rahatsızlıklara şifa olduğu, insanlar tarafından inanılmaktadır. Manevi yönü görülen su kaynaklarına karşı; saygılı olma, temiz tutma, koruma ve sahiplenme anlayışı mevcuttur. Buralarda yapılacak âdet dışı davranışların uğursuzlukla sonuçlanacağı inancı bulunmaktadır. Geleneklerin sürdürülmesi toplumu birbirine kenetleyen, millî benliğin vazgeçilmez unsurudur.
Keywords
Abstract
Water, which is one of the main elements of nature, is the source of life for all living things. It has many qualities such as life, energy-giving, carrying, protecting and anti-drought. It is a cult that exists in the Turkish belief system before Islam and survives to the present day. The Turks, affected by the power of water, show the necessary respect and care by blessing it. The study on the survival of the water cult in and around Arapgir is the subject of the article. Examinations were carried out on the sites that were passed down from ancestral culture to generations and where the traditions of the water were kept alive. The practice and oral aspects of the water cult in the region were examined as they existed. It was observed that the values experienced in Arapgir in the recent past were facing extinction by decreasing. It was seen that those who have a certain age maturity are aware of this even if they do not have the opportunity to apply the values of the water cult. The housing of the younger generation in the big cities causes them to not realize or reach the values in the village. This leads to the forgetting of the values and the fact that they are not made. New generations ignore such values and beliefs.
Around the water sources in Arapgir; natural formations such as trees, rocks, mountains and caves are also blessed. In these sanctified places; rituals such as prayer, wish, offering, cloth tying, candle lighting are practiced. The sanctified sources are given a spiritual air. Water resources are transformed into living form by being associated with spiritual people. It is believed by people that water springs are healing bodily ailments. Against the water sources whose spiritual aspect is seen; There is an understanding of being respectful, keeping clean, protecting and owning. There is a belief that any unusual behavior to be done here will result in bad luck. The continuation of the traditions is an indispensable element of the national identity that binds the society together.
Keywords
- Bayat,F. (2006). Ana Hatlarıyla Türk Şamanlığı, Ötüken Neşriyat, İstanbul.
- Bayat,F. (2006). Ana Hatlarıyla Türk Şamanlığı, Ötüken Neşriyat, İstanbul.
- Beydili, C. ( 2004). Türk Mitolojisi Ansiklopedik Sözlük (Çev. Eren Ercan), Yurt Kitap-Yayın, Ankara.
- Boratav, P.N. (1984). 100 Soruda Türk Folkloru (İnanışlar, Töre ve Törenler, Oyunlar), Gerçek Yayınevi, İstanbul.Elıade, M. (2005). Dinler Tarihi (İnançlar ve İbadetlerin Morfolojisi)( Çev. Mustafa Ünal), Serhat Kitabevi, Konya. Ergin, M. ( 2011). Orhun Abideleri, Boğaziçi Yayınları, İstanbul.
- Gökalp, Z. (1976). Türk Medeniyeti Tarihi ( Haz. İsmail Aka ve Kazım Yaşar Kopraman), Kültür Bakanlığı Yayınları, İstanbul.
- Günay, Ü. & Güngör, H.(1997). Başlangıçtan Günümüze Türklerin Dini Tarihi, Ocak Yayınları, Ankara.
- Güney, E. C. (1971). Folklor ve Halk Edebiyatı Özellikleri, Sözlü Gelenekleri ve Yazılı Örnekleri, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul.
- İnan, A. (1976). Eski Türk Dini, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul.
- İnan, A. (1986). Tarihte ve Bugün Şamanizm Materyaller ve Araştırmalar, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara. Ocak, A.Y. (2002). Alevî ve Bektaşî İnançlarının İslâm Öncesi Temelleri, İletişim Yayınları, İstanbul.
- Ögel, B. (1995). Türk Mitolojisi II (Kaynakları ve Açıklamaları ile Destanlar), Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara.
- Roux, J. P. (1994). Türklerin ve Moğolların Eski Dini (Çev. Aykut Kazancıgil), İşaret Yayınları, İstanbul. Roux, J. P. (2011). Eski Türk Mitolojisi( Çev. Musa Yaşar Sağlam), Bilge Su, İstanbul.
- Tanyu, H. (1980). İslâmlıktan Önce Türklerde Tek Tanrı İnancı, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, Turan, O. (2014). Türk Cihân Hâkimiyeti Mefkûresi Tarihi, Ötüken Neşriyat, İstanbul.
- Uslu, B. (2014). Türk Mitolojisi, Kamer Yayınları, İstanbul.
