Author :
Abstract
Türk siyasal hayatında ideolojilerin belirgin biçimde siyasal partiler üzerinde etkili olduğu zaman dilimi 1960-1980 arası dönemdir. Siyasal parti oluşumları Osmanlı Devleti’nin son döneminde görülmüştür ve bölünmeler bu dönemde başlamıştır. Bu bölünmenin sağ-sol yelpazesinde kendisini göstermesi ise 1960-1980 yılları arasında olmuştur. Çalışmanın konusu aynı dönemde sağ partilerde meydana gelen bölünmelerdir. Adalet Partisi, Milli Selamet Partisi ve Cumhuriyetçi Köylü Millet Partisi-Milliyetçi Hareket Partisi üzerinden dönemdeki sağ parti bölünmeleri incelenmiştir. Çalışmada kullanılan nitel yöntem için kitap, makale, bildiri ve dergilerden yararlanılmış ve analiz yöntemi uygulanmıştır. 12 Eylül askeri müdahalesine giden süreçte, sağ partilerin uzlaşmadan uzak tutumu bu partileri destekleyen tabanların ayrışmasına neden olmuştur. Sağ partilerde meydana gelen bölünmeler müdahalenin nedenlerinden olmuştur. Böylece 27 Mayıs 1960 askeri darbesiyle başlayan bir dönem 12 Eylül 1980’de yapılan ikinci bir müdahale ile son bulmuştur.
Keywords
Abstract
The period between 1960-1980 is the period in which ideologies have a significant influence on political parties in Turkish political life. Political party formations were observed during the Ottoman period and the divisions started in this period. This division shows itself in the right-left spectrum in 1960-1980. The subject of the study is the splits that occurred in right-wing parties in the same period. The divisions of the right-wing parties in the period were analyzed through the Justice Party, the National Salvation Party and the Republican Peasant Nation Party-Nationalist Movement Party. For the qualitative method used in the study, books, articles, papers and journals and analysis method was applied to study. Division of the right parties was one of the reasons for the military intervention. Thus, a period that started with the military intervention of 27 May 1960 ended with a second intervention on 12 September 1980.
Keywords
- Ahmad, F. (1996). Demokrasi sürecinde Türkiye (1945- 1980) (2.bs.). İstanbul: Hil Yayın. Ahmad, F.
- Ahmad, F. (1996). Demokrasi sürecinde Türkiye (1945- 1980) (2.bs.). İstanbul: Hil Yayın. Ahmad, F. (2016). Modern Türkiye’ nin oluşumu (15.bs.). İstanbul: Kaynak Yayınları.
- Akgül, A. (2019). Dünyanın değişimi ve Erbakan devrimi. Ankara: Buğra Yayıncılık.
- Akın, R. (2019). Türk siyasal tarihi 1908-2000 (3.bs.). İstanbul: On İki Levha Yayıncılık. Akşin, S. (2018). Kısa Türkiye tarihi (24.bs.). İstanbul: Kültür Yayınları.
- Akyol, H. (2011). Bölüne bölüne iktidar olmak: Türkiye’ de sağ örgütler. Ankara: Phoenix Yayınları.
- Aldıkaçtı, O. (1973). Anayasa hukukumuzun gelişmesi ve 1961 Anayasası (2.bs.). İstanbul: Yenilik Yayınevi.
- Althusser, L. (2014). İdeoloji ve devletin ideolojik aygıtları (7.bs.). İstanbul: İthaki Yayıncılık. Arıbaş, K. ve Şimşek,Ü. (2014). Siyaset bilimine giriş. Konya: Çizgi Kitabevi.
- Arpacı, I. (2017). Türk siyasetinde Erbakan. İstanbul: Kopernik Yayınları. Arslan, M. (2019). Süleyman Demirel. İstanbul: İletişim Yayınları.
- Arslan, R. (2016). Siyaset bilimine giriş. Bursa: Dora Yayıncılık.
- Ataay, F. (2019). Türkiye demokrasi tarihi (1789’ dan günümüze). Ankara: Nika Yayınevi.
- Atabay, M. (2015). Partiler, seçimler, iktidarlar ve müdahalelerle Türk demokrasi tarihi (2.bs.). Edirne: Paradigma Akademi.
- Atasever, G. (2013). Siyasal parti tipolojisi. T. Uzun (Ed.). İttihat ve Terakki’ den Günümüze Siyasal Partiler içinde (ss. 15-31). Ankara: Orion Kitabevi.
- Aytaç, A.M. (2017). Siyasal ideolojiler. Y. Taşkın (Ed.). Dünya Görüşü ve İdeolojiler içinde (ss. 105-139). İstanbul: İletişim Yayınları.
- Atılgan, G. ve Aytekin, E.A. (2017). Siyaset bilimi: Kavramlar, ideolojiler, disiplinler arası ilişkiler (6.bs.). İstanbul: Yordam Kitabevi.
- Aytaç, A.M.(2017). Siyasal ideolojiler. Y. Taşkın (Ed.). Dünya Görüşü ve İdeolojiler içinde (ss. 105-139) (4.bs.). İstanbul: İletişim Yayınları.
- Bakırcı, F. (2019). Parlamenter sistem siyasal istikrarsızlıkların nedeni midir? 1960-1971 Dönemi. ViraVerita E-Dergi, 10, 30-108. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/892523 (21.05.2020)
- Baradat, L.P. (2012). Siyasal ideolojiler: Kökenleri ve etkileri. (Çev. A. Aydın). Ankara: Siyasal Kitabevi.
- Bobbio, N. (1994). Bir politik ayrımın anlamı: Sağ ve sol. (Çev. Z. Yılmaz). Ankara: Dost KitabeviYayınları.Bora, T. (2017). Siyasal ideolojiler. Y. Taşkın (Ed.). Siyaset: Kavramlar, Kurumlar, Süreçler içinde (ss. 81- 105) (4.bs.). İstanbul: İletişim Yayınları.
- Bottomore, T. (2017). Siyaset sosyolojisi. (Çev. E. Mutlu). İstanbul: İletişim Yayınları.
- Börklüoğlu, L. (2019). Tanzimat’ tan günümüze Türk siyasal hayatı. Bursa: Dora Yayınları.Çağla, C., Yüksel, A.N. (2017). Siyaset bilimi (Göz. Geç 2.bs.). İstanbul: Bilge Kültür Sanat.
- Çağlayandereli, M. (2017). Siyasal partiler. https://www.researchgate.net/publication/321833892 adresinden alınmıştır.
- Çaha, Ö., Baykal, Ö. (2017a). Milli Görüş Hareketinin kuruluşu: Türk Siyasetinde Milli Nizam Partisi deneyimi. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 19(3), 788-806.
- Çaha, Ö., Baykal, Ö. (2017a). “Politik aktör olarak Necmettin Erbakan’ın Türk siyasetindeki yeri”, Akademik Hassasiyetler Dergisi, 4(8), 1-18.
- Çaha, Ö., Şahin, B. (2015). Dünyada ve Türkiye’ de siyasal ideolojiler (2.bs.). Ankara: Orion Kitabevi. Çam, E. (2011). Siyaset bilimine giriş (10. baskı), İstanbul: Derya Yayınevi.
- Çavdar, T. (2013). Türkiye’ nin demokrasi tarihi 1950’ den günümüze (5.bs.). Ankara: İmge Kitabevi.
- Çavuşoğlu, H. (2009a). “Merkez sağda 27 Mayıs ve 12 Eylül sonrası partileşme". Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 12(22), 165-178.
- Çavuşoğlu, H. (2009b). Türk siyasi hayatında merkez sağ çizgisinin tarihi. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19(2), 265-178.
- Çaylak, A., Baran, H. (2018). “Türkiye’de Kemalist rejimin ordu ve anayasa ile pekişmesi ve darbeler arasıdönem (1960-1980)”. A. Çaylak Ve S. A. Avcu (Ed.). Osmanlı’dan günümüze Türkiye’nin siyasal hayatı içinde (SS. 437-484) (3.bs.). Ankara: Savaş Yayınevi.
- Çelik, V. (2003). 12 Mart ara döneminde siyasi partiler. Liberal Düşünce Dergisi, 40, 283-311.
- Demirci Güler, F.(2003). Türkiye’nin yakın siyasetinde bir örnek olay: Adalet Partisi. Ankara: Türkiye ve Orta Doğu Amme İdaresi Enstitüsü.
- Dönmez, G.(2019). Siyaset. Ankara: Adalet Yayınevi.
- Dursun, D.(2019). Siyaset bilimi (10.bs.). İstanbul Beta Yayınları.
- Duverger, M.(1993). Siyasi partiler (4.bs.). (Çev. T. Tunçdoğan). İstanbul: Sosyal Yayınları.
- Erken, A. (2014). “Örgüt ve strateji: 1965-1980 arasında Milliyetçi Hareket Partisi”. İnsan & Toplum, 4(7), 135-163.
- Erken, B. (2012). Merkez sağ ideolojisi çerçevesinde Süleyman Demirel ve Askeri müdahaleler. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 12(12), 31-62.
- Fedayi, C. (2019). Osmanlı’ dan günümüze Türkiye’ de sağ siyaset. Ankara: Kadim Yayınları.
- Fedayi, C. (2018). “Türkiye’nin siyasal ve sosyal kaus dönemi (1971-1980) namidiyar yetmişli yıllar”. A.Çaylak ve S. A. Avcu (Ed.). Osmanlı’dan günümüze Türkiye’nin siyasal hayatı içinde (SS. 485-519) (3.bs.). Ankara: Savaş Yayınevi.
- Freeden, M. (2003). İdeoloji. Ankara: Dost Kitabevi Yayınları.
- Göktürk, G. (2016). Siyasal partilerin doğuşu: Tarihsel ve toplumsal kökenleri. Sosyoloji Konferansları, 54(2), 245-273.
- Gürçınar, P. (2015). Althusser ve Marx’ ın İdeoloji kavramlarının karşılaştırılması. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8(41), 449-457. http://www.sosyalaraştırmalar.com (05.06.2020)
- Hague, R., Harrop, M.(2016). Siyaset bilimi: Karşılaştırmalı bir giriş. (Çev. İ. Yıldız, S. Torlak ve İ. Çetin.). Ankara: Dipnot Yayınları.
- Hekimoğlu, H.B.(2018). Modern siyasal ideolojiler (10.bs.). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
- Heywood, A. (2015a). Siyasetin ve uluslararası ilişkilerin temel kavramları (Gen. 3.bs.). (Çev. F. Bakırcı). Ankara: B101 Yayınları.
- Heywood, A. (2015b). Siyasi ideolojiler bir giriş (9.bs.). (Çev. A. K. Bayram, Ö. Tüfekçi, H. İnanç, Ş. Akın ve B. Kalkan). Ankara: B101 Yayınları.
- Kapani, M. (2018). Politika bilimine giriş (57.bs.). Ankara: BB101 Yayınları.
- Karakurt, G. (2016). Siyasi partilerin doğuş teorileri, Parti tipolojileri ve kurumsallaşmaları bağlamındaMilliyetçi Hareket Partisi üzerine bir değerlendirme. Uluslararası Politik Araştırmalar Dergisi, 2(1), 41-50. Karatepe, Ş. (2014). Siyasi ideolojiler (2.bs.). İstanbul: İz Yayıncılık.
- Karpat, K.H. (2019). Osmanlı’ dan Günümüze kimlik ve ideoloji (7.bs.). İstanbul: Timaş Yayınları. Kışlalı, A.T. ( 2018). Siyaset bilimi. İstanbul: Kırmızı Kedi Yayınevi.
- Kocabıyık, H. (2011). 12 Eylül’ den 12 Haziran’ a Siyasi partiler: Milliyetçi Hareket Partisi (MHP). Seta Analiz, 39, 4-13.
- Koç, T. (2013). Ana hatlarıyla Türkiye’ de siyasal hayat. Adana: Karahan Kitabevi.Kurt, H. (2013). Adalet Partisi. T. Uzun (Ed.). İttihat ve Terakki’ den Günümüze Siyasal Partiler içinde (ss. 219-237). Ankara: Orion Kitabevi.
- Lapalombara, J., Weiner, M. (1966). “The origin and development of parties” in J.
- Levi, A. (1991).“The Justice Party, 1961-1980”. İn M. Heper and J.M. Landau (Ed.). Political parties and democracy in Turkey (pp. 134-152). London-New York: I.B. Tauris&Co Publisher.
- Mardin, Ş. (2017). İdeoloji (18.bs.). İstanbul: Seçkin Yayıncılık.
- Mclellan, D. (2012). İdeoloji (3.bs.). (Çev. B. Yıldırım). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları. Meriç, C. (1967). İdeoloji. İstanbul Üniversitesi Sosyoloji Dergisi, 2(21-22), 119-142.
- Özbudun, E. (2016). Türkiye’ de parti ve seçim sistemi (2.bs.). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Öztekin, A. (2011). Siyaset bilimine giriş. Ankara: Siyasal.
- Poyraz, F. (2013). Milli Nizam partisinden Ak parti’ ye. T. Uzun (Ed.). İttihat ve Terakki’ den Günümüze Siyasal Partiler içinde (ss. 313-343). Ankara: Orion Kitabevi.
- Roskin, M.G., Cord, R.L., Medeiros, J.A. and Jones, W.S. (2012). Siyaset bilimi: Bir giriş. (Çev. A. Yayla). Ankara: Liberte Yayınları.
- Sanlı, F.S. (2019). “Alparslan Türkeş ve arkadaşlarının aktif siyasete girişinin Türk kamuoyundaki akisleri. Milliyetçilik Araştırma Dergisi, 1(2), 35-59.
- Tan, M., Çiçek, Y. ve Koçar, H. (2015). Siyasi partiler ve Türkiye’ de parti içi demokrasi sorununa ilişkinçözüm önerileri. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 5(2), 347-366.
- Türkiye Büyük Millet Meclisi. (1964). Cumhuriyetçi Köylü Millet Partisi Programı (Yayın no: 85-3151). https://acikerisim.tbmm.gov.tr/xmlui/bitstream/handle/11543/2549/
- 198104899.pdf?sequence=1&isAllowed=y (24.06.2020)
- Uçar, M. (2017). Sosyalizm. B. Kalkan ve H.Y. Başdemir (Ed.). Siyasi İdeolojiler içinde (ss. 72-100). Ankara: Liberte Yayıncılık.
- Uzun, T. (2013). Milliyetçi hareket partisi. T. Uzun (Ed.). İttihat ve Terakki’ den Günümüze Siyasal Partiler içinde (ss. 237-283). Ankara: Orion Kitabevi. Taşkın,
- Uzun, T. (2013). Siyasal partiler ve Türkiye. T. Uzun (Ed.). İttihat ve Terakki’ den Günümüze Siyasal Partiler içinde (ss. 7-15). Ankara: Orion Kitabevi.
- Üste, B. (2016). Türkiye’ de siyaset: Dönemler/ etkileri ve sonuçları. İstanbul: Beta Yayınları. Yayla, A. (2019). Siyaset bilimi (6.bs.). Ankara: Liberte Yayınları.
- Yücel, M.S. (2016). Türkiye’nin siyasal partileri (1859- 2006). İstanbul: Alfa Yayıncılık.
- Zürcher, E. C. (2013), Modernleşen Türkiye’nin tarihi (33.bs.). İstanbul: İletişim Yayınları.
