HAÇLI SEFERLERLERİ ÖNCESİNDE BİZANS VE İSLÂM HÂKİMİYETLERİ DÖNEMİNDE ANTAKYA’NIN DURUMUNA GENEL BİR BAKIŞ
Author :
Abstract
Bu makalemizde, Haçlı Seferleri öncesinde ( XI. – XIII. Yüzyıllar arası ), Antakya’nın Bizans ve İslâm hâkimiyetleri dönemindeki durumu genel hatlarıyla ele alınmıştır. Anadolu, Suriye ve Mezopotamya’dan gelen yolların birbiriyle kesiştiği Antakya ve yöresi, Batı ve Doğu dünyaları arasında siyasî, ekonomik ve kültürel bakımlardan yoğun temasların yaşandığı bir bölge olmasından dolayı tarihin hemen her döneminde önemini korumuştur. Bununla beraber, sahip olduğu bu elverişli coğrafî konumu sebebiyle, Yakındoğu’da hâkimiyetini sağlamlaştırmak isteyen güçlerin dikkatini çekmiş, zaman zaman bu güçler tarafından egemenlik altına alınmıştır. Önemli bir milletlerarası ticârî merkez olmasının yanı sıra, Hristiyanlığın ortaya çıkıp yayılması sırasında oynadığı rolüyle Antakya, aynı zamanda önemli bir dinî merkez olmuş; Hristiyan inancı konusunda yapılan teolojik tartışmalara da ayrı bir ekol olarak katılmıştır. Ayrıca ‘’ Kutsal Ülke ‘’ye, Kudüs’e yakınlığı, sadece dinî değil, Haçlı Seferleri döneminde görüldüğü gibi askerî ve siyasî bakımlardan da şehrin önemini artırmıştır. Bundan dolayıdır ki Antakya, daha başlangıçtan itibaren Haçlıların en önemli hedeflerinden birisi olmuştur.
Keywords
Abstract
In this article, the situation of Antakya during the Byzantine and Islamic rule before the Crusades (between the XI. - XIII. Centuries) has been discussed in general terms. Antakya and its region, where the roads coming from Anatolia, Syria and Mesopotamia intersect, have maintained its importance in almost every period of history because it is a region where intense political, economic and cultural contacts are experienced between the Western and Eastern worlds. However, due to its favorable geographical location, it has attracted the attention of the powers that want to consolidate its dominance in the Near East, and has been dominated by these powers from time to time. In addition to being an important international commercial center, Antakya also became an important religious center with the role it played during the emergence and spread of Christianity; It also participated in the theological debates on the Christian faith as a separate school. In addition, its proximity to the "Holy Land" and Jerusalem has increased the importance of the city not only religiously but also militarily and politically as seen during the Crusades. For this reason, Antakya has been one of the most important targets of the Crusaders from the very beginning.
Keywords
- Arık, Feda Şamil, “Selçuklular Zamanında Anadolu’da Veba Salgınları”, A.Ü.D.T.C.F. Tarih Araştırmaları Dergisi, Ankara 1991, sayı. 26, c. XV, s. 27 – 57.
- Barhold, W., İslâm Medeniyeti Tarihi, D.İ.B. yay., Ankara 1984.
- Baydur, Nezahat, İmparator Iulianos, İ.Ü. Edebiyat Fakültesi yay. No: 2934, İstanbul 1982.
- Cahen, Claude, Osmanlılardan Önce Anadolu’da Türkler, Türkçe terc. Moran, Yıldız, E yay., İstanbul 1979.Cenâbî, el- ‘Aylem’üz- zâhir fî ahvâli’l – evâil ve’l – evâhir, ( haz. ) Muharrem Kesik, Cenâbî MustafaEfendi’nin el- ‘Aylem’üz- zâhir fî ahvâli’l – evâil ve’l – evâhir Adlı eserinin Anadolu Selçukluları ile İlgili Kısmının Tenkidli Metin Neşri, İstanbul 1994, ( Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi ).
- Çağatay, Neşet, Başlangıçtan Abbâsîlere Kadar İslam Tarihi, TTK yay., Ankara 1993.
- 30 Haçlı Seferleri’nin doğuş sebepleri üzerine bir değerlendirme için bk. Demirkent, Işın, ‘’ Haçlı Seferleri Düşüncesinin Doğuşu ve Hedefleri ’’, İ.Ü. Edebiyat. Fakültesi Tarih Dergisi, İstanbul 1994, sa. 35, s. 65 – 78.
- 31 Haçlı Seferleri’nin 900. Yıldönümü münasebetiyle düzenlenen Milletlerarası bir kollokyum ve burada sunulan bildiriler için bk. Ocak, AhmetYaşar, ‘’ 1095 Clermont Konsili’nin ve Haçlı Seferi Çağrısının 900. Yıldönümü Milletlerarası Kollokyumu ‘’, Toplumsal Tarih Dergisi, Eylül 1995, s. 30 – 36.
- irkent,Işın, Urfa Haçlı Kontluğu Tarihi ( 1098 – 1118 ), İstanbul 1974 ve Urfa Haçlı Kontluğu Tarihi ( 1118 – 1146 ) Ankara 1987, TTK yay., VII. Dizi. 33 Runciman, Steven, Haçlı Seferleri Tarihi, terc. Işıltan, Fikret, III cilt, Ankara 1987, s. 164 vd.
- Çelik, Mehmet, Bizans İmparatorluğu’nda Din – Devlet İlişkileri I ( Kuruluşundan X. Yüzyıla Kadar ), Akademi Kitabevi yay., İzmir 1999.
- Demirkent, Işın, Urfa Haçlı Kontluğu Tarihi ( 1098 – 1118 ), İstanbul 1974 ve Urfa Haçlı Kontluğu Tarihi ( 1118 – 1146 ) Ankara 1987, TTK yay., VII. Dizi.
- Demirkent, Işın, “Haçlı Seferleri Düşüncesinin Doğuşu ve Hedefleri”, İ.Ü. Edebiyat. Fakültesi Tarih Dergisi, İstanbul 1994, sa. 35, s. 65 – 78.
- Erensoy, Sadık Yaşar, Antakya’nın Eskiçağ Tarihi, ( Yayımlanmamış Mezuniyet Tezi ), İstanbul 1964.
- Hamdullah el- Müstevfî, Tarîh-i Güzîde, nşr. Edward G. Browne (E. J. W. Gibb Memorial Series, nr. XIV/1,Leyden-London 1910); Hamdullah el- Müstevfî, Tarîh-i Güzîde, nşr. Abdülhüseyn Nevâî, Tahran 1339 ( 1960 ).
- İbn el- ‘Adîm, Zubdat al- Halab min ta’rîh Halab, nşr. Sâmî al- Dahhân, III cilt, Dimaşk 1951 – 1968.
- İbnü’l-Cevzî, Abdurrahman, El-Muntazam fî Târihi’l-Ümem’de Selçuklular ( 1038-1092 ), terc. Sevim, Ali, TTK yay., Ankara 2014.
- İbn el-Esîr: İzz ad-Dîn ibn al-Asîr, al-Kâmil, ibn el-Athiri Chronicon quod perfectissimum inscribitur, nşr.Tornberg, C.J., 12 cild, Lugduni Batavorum 1851-1876. İbn el-Esîr, İslâm Tarihi, terc. Özaydın,A., c.IX., İstanbul 1987.
- Köymen, Mehmet Altay, Büyük Selçuklu İmparatorluğu Tarihi, I, TTK yay., Ankara 1993. Küçükdağ, Yusuf – Arabacı, Caner, Selçuklular ve Konya, Mikro yay., Konya 1999.
- Merçil, Erdoğan, Müslüman Türk Devletleri Tarihi, İstanbul 1985.
- Ocak, Ahmet Yaşar, ‘’ 1095 Clermont Konsili’nin ve Haçlı Seferi Çağrısının 900. Yıldönümü Milletlerarası Kollokyumu ‘’, Toplumsal Tarih Dergisi, Eylül 1995, s. 30 – 36.
- Ostrogorsky, G., Bizans Devleti Tarihi, terc. Işıltan, Fikret, TTK yay., Ankara 1991.
- Râvendî, Râhat el-sudûr ve âyet el-sürûr, nşr. İkbal, Muhammed, Londra 1921; Râvendî, Râhatü’s-sudûr (trc. Ahmet Ateş), TTK yay., Ankara 1957-60.
- Runciman, Steven, Haçlı Seferleri Tarihi, terc. Işıltan, Fikret, III cilt, Ankara 1987. Sahillioğlu, Halil, ‘’ Antakya ‘’ md., D.İ.A., c. III, s. 229.
- Sallâbî, Ali Muhammed, Selçuklular, Ravza yay., İstanbul 2018.
- Sevim, Ali, Suriye ve Filistin Selçukluları Tarihi, TTK yay., Ankara 1989. Sevim, Ali, Ünlü Selçuklu Komutanları, TTK yay., Ankara 1990.
- Sevim, Ali – Merçil, Erdoğan, Selçuklu Devletleri Tarihi, TTK yay., Ankara 1995.
- Turan, Osman, Selçuklular Tarihi ve Türk-İslâm Medeniyeti, Ötüken yay., İstanbul 2008.
- Urfalı Mateos, ( Urfalı Mateos Vekâyinâmesi ( 952 – 1136 ) ve Papaz Grigor’un Zeyli ( 1136 – 1162 ), Türkçe terc. Andreasyan, Hrant D., notlar E. Dulaurier – M. H. Yınanç, Ankara 1987.
