Author :
Abstract
Türkler; İslam dininden önce Tengricilik, Budizm, Maniheizm, Hıristiyanlık ve Yahudilik gibi dinlere mensup olmuştur. Çeşitli dönemlerde, çeşitli coğrafyalarda sosyo-kültürel ve siyasi münasebetler başta olmak üzere çeşitli vesilelerle farklı toplumlar ile münasebetler kurmayı başarmış olan Türklerin bu ilişkiler sayesinde dini hayatında da değişim ve dönüşümler meydana gelmiştir. Bu değişim ve dönüşümlerin en önemlisi de İslam’a geçiş olmuştur. Bu noktada; İslamiyet öncesi Türkler ile Müslüman Arapların ilk karşılaşmasının 7. yüzyılda İslam Halifesi Hz. Ömer döneminde gerçekleşmiştir. Dört Halife’den sonraki süreçte ise özellikle Emeviler döneminde İslam daha çok Arap milliyetçiliği ekseninde gelişmekte olan bir dindi. Öyle ki bu dönemde İslam Devleti yeni fetihlerle oldukça genişlemiş, Maveraünnehir'e kadar ulaşmıştır. İşte bu çalışmada; Türker’in İslam dinini kabulünde etkili olan faktörlerden biri olan tasavvuf ’un rolü üzerinde durulmuştur. Tasavvuf ’un ortaya çıkışı ile dönem kaynakları esas alınarak Türker’in bu dini kabulü ve bu kabulde tasavvuf erbaplarının etkisi, Türklerin bu şahsiyetlere ve tasavvufa bakışı ile Türkler arasında İslamiyet’in yayılmasında etkili olmuş bazı mutasavvıflara yer verilmiştir.
Keywords
Abstract
Before Islam, Turks belonged to religions such as Tengricism, Buddhism, Manichaeism, Christianity and Judaism. Turks, who have managed to establish relations with different societies on various occasions, especially in socio-cultural and political relations in various geographies, have also taken place in their religious life thanks to these relations. The most important of these changes and transformations has been the transition to Islam. At this point; The first encounter between pre-Islamic Turks and Muslim Arabs in the VIIth century was the Islamic Caliph Hz. It took place during the Omar period. In the period after the Four Caliphs, Islam was a religion that developed more on the axis of Arab nationalism, especially during the Umayyad period. In this period, the Islamic State expanded considerably with new conquests and reached Transoxiana. Here, in this study, the role of Sufism, which is one of the influential factors in Turker’s acceptance of the religion of Islam, has been emphasized. With the emergence of Sufism, this religious acceptance of Turker based on the sources of the period and the effect of Sufism scholars in this acceptance, together with the view of Turks to these personalities and Sufism, some Sufis who were effective in the spread of Islam among the Turks were included.
Keywords
- Ahmed bin Mahmud (1977). Selçukname II, Haz. Erdoğan Merçil, İstanbul: Kervan Kitapçılık.
- Ahmed bin Mahmud (1977). Selçukname II, Haz. Erdoğan Merçil, İstanbul: Kervan Kitapçılık.
- Ahmet Yaşar Ocak, A. Y. (2000). Alevî ve Bektaşî İnançlarının İslâm Öncesi Temelleri, İstanbul: İletişim Yayınları.
- Ahmet Yaşar Ocak, A.Y. (2011). “Ortaçağlar Anadolu'sunda Toplum, Kültür ve Entellektüel Hayat (1071-1453)”, Ortaçağlar Anadolu'sunda İslam'ın Ayak İzleri, Haz. Nurettin Pirim, Haşim Şahin, İstanbul: Kitap Yayınevi, s. 358-366.
- Arberry, A. J. (2004). Tasavvuf, Çev. İbrahim Kapaklıkaya, İstanbul.
- Aşkar, M. (2001). Tasavvuf Tarihi Literatürü, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
- Barthold, V. V. (1990). Moğol İstilasına Kadar Türkistan, Haz. Hakkı Dursun Yıldız, Ankara: Türk Tarih Kurumu.
- Cami, A. (1971). Nafahatul Üns Min Hadaratil Küds Tercümesi, Çev. Kamil Candoğan-Sefer Malak, İstanbul.
- Cebecioğlu, E. (1988). “Hallac-ı Mansur”, Ankara Üniv. İlahiyat Fak. Dergisi, 30/1, s. 329-351.
- el-Câhız. (1964). Hilafet Ordusunun Menkıbeleri ve Türker’in Faziletleri, Çev. Ramazan Şeşen, Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü.
- Erşahin, S. (1999). Kırgızlar ve İslamiyet, Ankara.
- Günay, Ünver-Güngör, H. (2003). Türklerin Dini Tarihi, İstanbul.
- Güngör, E. (1982). İslam Tasavvufunun Meseleleri, İstanbul: Ötüken Neşriyat.
- İbn Haldun (2004). Mukaddime, II, Çev. Halil Kendir, Ankara: Yeni Şafak Yayınları.
- İbnü’l-Esir. (1987). el-Kamil fi't-Tarih, XI, Çev. Abdülkerim Özaydın, İstanbul: Bahar Yayınları. İnan, A. (1954). Tarihte ve Bugün Şamanizm, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yay.
- İnan, A. (1954). Tarihte ve Bugün Şamanizm, Ankara: Türk Tarih Kurumu. Kafesoğlu, İ. (1983). Türk Milli Kültürü, İstanbul: Boğaziçi Yayınları.
- Kara, M. (1992). Tasavvuf ve Tarikatlar, İstanbul: İletişim Yayınları.
- Kara. S. (2006). Selçukluların Dini Serüveni, İstanbul: Şema Yayınevi.Kenjetay, D. (2003). Hoca Ahmet Yesevi’nin Düşünce Sistemi, Ankara.
- Kitapçı, Z. (2004). Türkler Nasıl Müslüman Oldu?, Konya.Köprülü, M. F. (1976). Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıflar, Ankara: Diyanet İşleri Yayınları.Nizamülmülk. (2009). Siyasetname, Çev. Mehmet Taha Ayar, İstanbul: İş Bankası Yayınları. Ocak, A. Y. (1999). Türkler, Türkiye ve İslam, İstanbul: İletişim Yayınları.
- Ocak, A.Y. (1986). Zaviye”, İ.A, XIII, İstanbul: MEB Yay., s. 468-476.
- Osman Turan, O. (1971). Selçuklular ve İslamiyet, İstanbul: Turan Neşriyat.
- Özaydın, A. (2001). “Karahanlılar”, DİA, XXIV, İstanbul: TDV Yayınları, s. 404-412. Öztürk, Y. N. (1999). Tasavvufun Ruhu ve Tarikatlar, İstanbul.
- Turan, O. (1969). Türk Cihan Hakimiyeti Mefkuresi, I, İstanbul: Turan Neşriyat. Yazıcı, N. (2002). İlk Türk-İslam Devletleri Tarihi, Ankara.
- Yıldız, H. D. (1976). İslamiyet ve Türkler, İstanbul: İ. Ü. Edebiyat Fakültesi Yayınları.Yıldız, H. D. (1987). “Türklerin Müslüman Olmaları”, VI, Doğuştan Günümüze Büyük İslam Tarihi, İstanbul: Çağ Yayınları, 1987.
- Yusuf Has Hacip. (1974). Kutadgu Bilig, Çev. Reşid Rahmeti Arat, Ankara: Türk Tarih Kurumu.
