Author:
Abstract
Anadolu coğrafyası, medeniyetler beşiği olarak asırlardır birçok topluma ev sahipliği yapmaktadır. Tarihi antik dönemlere kadar dayanan söz konusu bölge, eski yerleşim merkezleriyle sayısız kültürel hazineyi günümüze taşımaktadır. Kültürel mirasın en önemli unsurlarından mutfak kültürü ise şüphesiz ülkemizde köklü bir geçmişe sahiptir. Konar-göçer yaşam şeklinden yerleşik hayata geçen insanoğlunun ateşin bulunmasıyla yiyecekleri pişirmeye başlaması, besinleri daha sağlıklı ve kolay tüketebilmesini sağlarken, öte yandan lezzet faktörünün de önemli bir tetikleyicisi olmuştur. Zaruriyet arz eden beslenme eylemi, böylelikle keyif alınan bir olguya dönüşerek mutfak kültürünün ortaya çıkmasıyla gelişimini sürdürmüştür.
Tandır, başlangıçta insanoğlunun ısınma amacıyla kullandığı, daha sonra beraberinde yiyecek pişirmek amacına hizmet eden en eski Türk geleneklerinden biridir. Temel malzemesi kil olan tandırlar, özellikle insanoğlunun temel beslenme ürünlerinden ekmeğin pişirilmesinde önemli bir yere sahiptir. Turizmin en özel alanlarından biri olan Gastronomi bağlamında ise; tandır kültürü, bulunduğu destinasyonu tercih edilir kılması noktasında önemli bir unsur olarak karşımıza çıkmaktadır.
Araştırma kapsamında literatür taraması yapılarak tandır teriminin etimolojik ve arkeolojik bulguları araştırılmış, ısınma ve mutfak kültürü bağlamında teşkil ettiği yer, örnekler üzerinden incelenmiştir. Çalışma Anadolu coğrafyasında bulunan toprak tandırlar ile sınırlandırılmıştır. İlgili araştırma ile Türk Kültürü’nün önemli simgelerinden ana bileşeni kil olan geleneksel toprak tandırların tarihi gelişim sürecinin irdelenmesi ve turizm ürününde çekici etmenlerden sosyo-kültürel unsurlar ile ilişkisinin ortaya konulması amaçlanmıştır.
Sonuç itibariyle toprak tandırların mutfak kültürünün önemli ögelerinden biri olduğu, farklı kullanım biçimleriyle insanoğlunun hayatında halen yer aldığı görülmüştür. Aynı zamanda geleneksel kullanım biçimleriyle destinasyonun marka değerinin artmasında itici bir güç olduğu sonucuna varılmıştır. Bununla beraber birbirinden ayırt edici bazı detayları da bünyesinde barındıran Anadolu tandırlarının üretiminin sürdürüleceği ve gastronomi turizminin kültürel simgelerinden biri olacağı düşünülmektedir.
Keywords
Abstract
Anatolian geography has been home to many societies for centuries as the cradle of civilizations. This region, whose history dates back to ancient times, carries countless cultural treasures with its old settlements. Culinary culture, one of the most important elements of cultural heritage, undoubtedly has a deep-rooted history in our country. The fact that human beings, who moved from a nomadic life style to a settled life, started to cook food with the discovery of fire, enabled them to consume foods more healthily and easily, and on the other hand, it also became an important trigger for the taste factor. The act of eating, which is a necessity, has thus turned into a phenomenon that is enjoyed and continued its development with the emergence of the culinary culture.
Tandoori is one of the oldest Turkish traditions, which was initially used for warming by human beings, and later served for the purpose of cooking food along with it. Tandoors, the basic material of which is clay, has an important place in baking bread, which is one of the basic nutritional products of human beings. In the context of Gastronomy, which is one of the most special areas of tourism; Tandoori culture emerges as an important factor in making the destination preferable.
Within the scope of the research, the etymological and archaeological findings of the term tandoor were investigated by literature review, and the place it constitutes in the context of heating and culinary culture was examined through examples. The study is limited to the earthen tandoors found in Anatolian geography. With the related research, it is aimed to examine the historical development process of traditional earthen tandoori, whose main component is clay, and to reveal its relationship with socio-cultural elements, which are attractive factors in tourism products.
As a result, it has been seen that earthen tandoori is one of the important elements of culinary culture and still takes place in the life of human beings with different uses. At the same time, it has been concluded that traditional usage patterns are a driving force in increasing the brand value of the destination. However, it is thought that Anatolian tandoori, which contains some distinctive details, will be used in culinary culture uninterruptedly and will be one of the cultural symbols of gastronomic tourism.