Author:
Abstract
Erken dönem İslam Medeniyeti’nde diğer kültürlerin mimari yapı ve öğelerinden etkilenilmiş ve İslami bir orjinallikle eser bırakılmıştır. Silah zoruyla fethedilen şehirlerde, öncelikle orada bulunan en büyük mabed (kilise, havra vs.) camie çevrilir ve hemen merkezi özellikte İslam sanatı doğrultusunda büyük bir cami inşa edilmeye başlanırdı. Böylece İslam şehirlerinde genelde Cuma namazlarının kılındığı büyük ve merkezi camiler yapılmış ve bunlara ulu camiler denilmiştir. Memlükler, Mısır’da kurulmuş olan bir Türk devletidir. Çukurova’nın Türkleşmesi Memlükler sayesinde olmuştur. Çukurova’da Memlük hakimiyetindeki sınır kenti Kozan (Sis)’dır. Kozan (Sis), Memlük yönetimindeyken, Halep naib-ü’saltanalığına bağlı naiblikler arasında yer almaktaydı. Bu statüsü doğrultusunda da merkezden gönderilen valiler (emirler) tarafından idare edilmektedir. Kozan’da Memlükler’in hakimiyet göstergesi olan ve “Hoşkadem Cami” veya halkın diliyle “Büyük Cami=Cami-i Kebîr” ismiyle bilinen bir ulu cami vardır. Çukurova’nın Osmanlılar tarafından fethinden sonra burada, “Büyük Cami” gibi bir Osmanlı ulu camisinin yapılması kaçınılmazdır. Bundan dolayı 1526 tarihinde halkın “Küçük Cami” adını verdiği cami yapılmıştır. Camilerin ikisi de, Türk-İslam mimarisi içinde önemli bir yer tutan mihrap önü kubbeli, ulu camiler sınıfında yer almaktadır. Doğudan batıya doğru dikdörtgen bir planda eğimli bir arazi üzerine inşa edilmişlerdir. Bu araştırmada, ülkemizin güneyinde, Suriye’ye açılan bir kapı özelliğindeki Adana İli’nin Kozan İlçesi’nde bulunan, ulu cami örneklerinden, Mısır Memlükleri zamanında inşa edilmiş, Hoşkadem Cami ve inşa kitabesi ile Osmanlı Devleti zamanına tarihlenen Küçük Cami ve kapı kitabesi ele alınmıştır. Kitabelerin özellikleri incelenmiştir.
Keywords
Abstract
In the early Islamic civilization, the architectural structures and elements of other cultures were influenced and they were left with an Islamic originality. In the cities, which were conquered by the force of arms, the largest shrine (church, synagogue, etc.) was first turned into a mosque and a large inosque was started to built in the direction of Islamic art. Thus, in the Islamic cities large and central mosques were built, where the Friday prayes were performed, and these mosques were called as Grand mosques. The Mamluks is a Turkish state founded in Egypt. The Turkization of Çukurova was achieved through Mamluks when Kozan (Sis) was under the Mamluk rule, Aleppo was among the registers of the regency of the regent. Because of this status, it was administered by the governors sent from the center. In Kozan there is the Hoşkadem Mosque or Büyük Mosque which is known by the language of the people, which display of the domination of the Mamluks. Therefore, the mosque which the people call the Küçük Mosque, was built in 1526. The two mosques, which had an important place in Turkish – Islamic architecture, was in the class of domed in front of the mihrab, Grand mosques. It was built on a sloping terrain in the shape of rectangular from East to West. In this search, Hoşkadem Mosque and its inscription which is in the South of Turkey in Kozan/Adana, is discussed. It is a door opening to Syria and is an example of Grand mosque. It was built in the term of Egyption Mamlukes. Additionally dated to the time of the Ottoman Empire the Küçük Mosque was examined and its inscription was read and interpreted. The characteristics of the inscriptions were examined.