Author:
Abstract
Мақалада Ахмет Байтұрсынұлы және қазақ жазуының тарихы қарастырылады. Бүгінгі қоғамның басты назарындағы әліпби мәселесі де ұлттық құндылықтың негізімен тамырлас, өзектес. Қазақ жазуының бастауы пиктография, бітік жазуларынан нәр алатындығы аян. Бітік жазу түркі халқының тарихы мен мәдениетінің негізі. Араб алфавиті арамей жазуының бір тармағы набатей алфавитінің негізінде пайда болғанын білеміз. Осы араб жазуынан қазақ жазуының «жаңа емелесін» Ахмет Байтұрсынұлы құрастырды. Бұл «төте жазуы» немесе ғалымдардың сөзімен А. Байтұрсынұлы жазу. «Төте жазу» дейтініміз, оңынан солға қарай жазылуынан. «Төте жазу» бүгінгі күнге дейін Қытай қазақтарының арасында сақталған. Қазақ жазуының тарихындаVІ ғасырда 22 әріпті қамтыса, VІІІ ғасырда олардың саны 28-ге жетті. Жалпы араб жазуының кемшіліктерімен қоса, алғашқы қазақ баспасөзінің жазу құралы болған араб графикасының қазақ әдеби тілінің қалыптасуына көп септігі тигендігін де айта кетуіміз керек. Баспа беттерінде жарияланған мәліметтерге сүйенсек, 1915 жылдың бір өзінде жаңа емлемен 15-тей кітап басылып шығыпты. Сондай-ақ А. Байтұрсынұлы ұсынған «жаңа емле» 1913 жылдардан бастап мұсылман медреселерінде де, қазақ - орыс мектептерінде де қолданыла бастады. Жалпы А.Байтұрсынұлының бұл жазу жүйесі ұлттық қазақ жазуы деп аталды. Тілші ғалымның араб әріптері негізінде лайықталған қазақ графикасы 1924 жылы Орынборда маусымның 12-сінде басталған қазақ, қырғыз білімпаздарының тұңғыш съезінде ресми түрде талқыланған. ХХІ ғасыр қазақ жазуына үлкен өзгеріс кіргелі тұр. Барлық түркі халқына ортақ әліпбиі латын графикасына енбек. Мақалада латын әліпбиі жөніндегі ғалымдардың пікірлері басшылыққа алынып, өз ой пікіріміз қорытындынды
Keywords
Abstract
The article considers Akhmet Baitursynov and trich of Kazakh writings. The alphabet, which is in the focus of today's society, is also fundamental and relevant to national values. Revealed that the beginning of the Kazakh inscription comes from the pictographs, inscriptions. The inscription is the basis of the history and culture of the Turkic people. We know that one of the Arabic alphabets was written on the basis of the alphabet of the Arabian alphabet. Akhmet Baitursynov, the "new member of the Kazakh writer", wrote this Arabic letter. This is a "direct inscription" Baitursynuly write. The word "write" is from the right to the left. The "Quick Recording" is still preserved among the Chinese Kazakhs. In the history of the Kazakh writer, there were 22 letters in the VII century, while in the VII century there were 28 of them. In addition to the shortcomings of the Arabic script, it should be noted that the Arabic graphics, the first Kazakh press, had a great impact on the formation of the Kazakh literary language. According to the information published in the print media, in 1915 alone, about 15 books were published with a new spelling. And also A. Baitursynov's "new spelling" began to be used in Muslim madrasahs and Kazakh-Russian schools since 1913. In general, this recording system of A. Baitursynov was called the national Kazakh script. The Kazakh graphics, based on the Arabic alphabet, was officially discussed at the First Congress of the Kyrgyz, Kyrgyz intellectuals, which began in Oman on June 12, 1924. A big change in the Kazakh writing of the 21st century is expected. All Turkic people will get Latin alphabet. The article is based on the views of the Latin alphabet, and our conclusions have been summed up.