Author :
Abstract
Toplumlarda mevcut olan ortak bakış açıları ve kimi değer yargılarının etkilediği birey etkinliklerinin genelini ihtiva eden kültür kavramı özelinde oldukça önemli bir yere haiz olan halk inanışları; bir toplumun sosyo-dini açıdan yaşam dünyasına ve sosyo-psikolojik açıdan da ruhsal evreninin, olay ve olgulara bakış açısının ve algılama şeklinin daha iyi anlaşılması adına incelenmesi önemlidir. Din, Bireylerin hayat sahnesine dair bakış açılarını ve toplumsal olarak da değer yargılarının oluşması açısından ve bu yargıları etkileyen en önemli unsurdur. Toplumun dini algılayış ve yaşayış biçimi olarak da ifade edebileceğimiz halk inanışları ile dinsel unsurlar birbirinden bağımsız olmayıp iç içedir denilebilir. Tarihin en kadim milletlerinden birisi olan Türkler, oldukça derin ve zengin bir kültüre sahiptirler. Bu zengin kültür mirasının içerisinde; Türklerin tarih sahnesine varlık gösterdiği kadim çağlardan günümüze değin geçen zaman diliminde, birçok dinsel inanış kalıntı ve izleri bulunmaktadır. Tüm bu iz ve kalıntılar, tarihi süreç içerisinde sosyo-dini inanç ve pratikleri etkileyen dinsel bir kimliğe bürünmüştür. Günümüz toplumlarının yaşam alanlarında mevcudiyetini sürdüren birçok inanışın ana kaynağı bu kimlikte saklıdır. Bireyin ve aidiyetini devam ettirdiği toplumun kadim inanışlarını tanımak ve anlamlandırmak adına yaptığımız bu çalışma anılan kimliği ve taşıdığı kültür izlerini tanıma adına önem arz etmektedir. Eski ve yeni inanç kalıplarını kendi kimlik kodlarında saklayan her toplulukta olduğu gibi yapmış olduğumuz “Samsat Yöresi Halk İnanışları” adlı bu çalışma ile Samsat ilçesinde de varlığını koruyarak devam ettiren kimi halk inanışları incelenmiştir. Böylece yöre insanının değer yargıları ve hayata bakış açılarının temelinde varlığını hissettiren inanışların ortaya çıkarılmasına ve halk kültürünün gelecek kuşaklara aktarımına katkı sağlanmaya çalışılmıştır.
Keywords
Abstract
Folk beliefs, which have a very important place in the concept of culture, which includes the general viewpoints existing in societies and individual activities affecteve by some values judgments; It is important to examine the life world of a society from a socio-religious perspective and its spiritual universe from a socio-psychological perspective, in order to better understand its perspective and perception of events and phenomena. Religion is the most important factor affecting individuals' perceptions of the life scene and the formation of social value judgments. It can be said that folk beliefs and religious elements, which can be expressed as the religious perception and lifestyle of the society, are not independent from each other, but are intertwined. Turks, one of the most ancient nations in history, have very deep and rich culture. In this rich cultural heritage; There are many remains and traces of religious beliefs in the period that passed from the ancient times when the Turks had their presence on the stage of history until today. All these traces and remains have assumed a religious identity that influences socio-religious beliefs and practices throughout the historical process. The primary source of many beliefs that survive in the living spaces of today's societies is hidden in this identity. This study, which we do in order to recognize and make sense of the ancient beliefs of the individual and the society in which he continues his belonging, is important in terms of recognizing the mentioned identity and the traces of culture it carries. With this study called "Samsat Region Folk Beliefs", which we have done as in every community that keeps old and new belief patterns in their own identity codes, the folk beliefs that maintain their existence in Samsat district have been examined. Thus and so it has been tried to reveal the beliefs that make its existence felt on the basis of the value judgments and perspective of life of the local people and to contribute to the transfer of folk culture to future generations.
Keywords
- 1. Adıyaman İl Kültür Ve Turizm Müdürlüğü Web Sayfası: https://adiyaman.ktb.gov.tr/TR- 61341/samsat.html 22.04.2021
- 3. https://hadislerleislam.diyanet.gov.tr/ 28.04.2021
- 4. https://islamansiklopedisi.org.tr/kelime-i-sehadet 28.04.2021 B. Kaynak Kişiler
- K.K.1. Metin Kara, (1977). Çankırı / Ilgaz Doğumlu. Samsat İlçe Müftüsü, Lisans Mezunu. K.K.2. Mehmet Taşçı, (1971). Sivas Doğumlu, Adıyaman İl Müftüsü, Lisans Mezunu.
- K.K.3. Mehmet Ali Çetinkaya, (1980). Samsat Doğumlu, Kamu Görevlisi, Lisans Üstü Mezunu. K.K.4. Hasan Erdem, (1971). Samsat Doğumlu, Siyasetçi, Lise Mezunu.
- K.K.5. Fahrettin Çelik, (1968). Samsat Doğumlu, Gazeteci, Lisans Mezunu.K.K.6. Bahri Çetinkaya, (1942). Samsat Doğumlu, Emekli, Okur-Yazar.
- K.K.7. Suphi Taşkın, (1969). Samsat Doğumlu, Çiftçi, Ortaokul Mezunu. K.K.8. Sait Çiçek, (1968). Samsat Doğumlu, Çiftçi, Lise Mezunu.
- K.K.9. Münevver Taşkın, (1972). Samsat Doğumlu, Ev Hanımı, İlkokul Mezunu.K.K.10. Hüseyin Avcı, (1958). Samsat Doğumlu, Emekli, Ön Lisans Mezunu.
- K.K.11. Şükriye Avcı, (1958). Samsat Doğumlu, Ev Hanımı, Okur-Yazar Değil.
- K.K.12. Halil Fırat, (1980). Samsat Doğumlu, Belediye Başkanı, Lisansüstü Mezunu. C. Eserler
- ADIYAMAN, M. Z. (1973). Samsat Tarihi, Ankara.
- AKCA, G. (2009). Diyarbakır İli Ergani İlçesi Halk Kültürü Araştırması, Çukurova Üniversitesi, SosyalBilimler Enstitüsü, (Y. Lisans Tezi), Adana.AKKAYA, Ü.H. (2020). Büyü, Din ve Toplum, Kimlik Yayınları, Kayseri.
- AKTI, Ü. (2018). Tarihi Şahsiyetler Ve Mekânların Günümüz Kolektif Tasavvurundaki Değeri Ve Yeri(Kütahya İli Örneği), İslam Medeniyeti Araştırmaları Dergisi (İMAD) (The Journal of Islamic Civilization Studies) Cilt: 3/Sayı: 2, Aralık 2018, ss. 124-148.
- ALBAYRAK A.- ÇAPÇIOĞLU İ. (2006). Ehl-i Sünnet Geleneğine Bağlı Bir Anadolu Köyünde Halk İnançları ve Uygulamaları, Dini Araştırmalar, Cilt:8, s. 24, ss. 107-132.
- ALPTEKİN, M. & KAPLAN, T. & KOYUNCU, T. (2017). Adana-Yumurtalık Sugözü Köyünde GünlerEtrafında Oluşan Halk İnanışlarına Yönelik Bir Araştırma, The Journal of International Lingual, Social and Educational Sciences, Volume: 3, Number: 2 ss: 323-334.
- ARI, Y. (2010). Samsat’ta Bir Yıldız-Sahabe Safvan B. Muattal, Damla Ofset, Konya.
- ARI, Y. (2020). Değişim Sürecinde Alevilikte Dini Otorite, Adıyaman Dedeleri Örneği, Berikan Yayınları, Ankara.
- BAKIRCI, M. (1997). Türkiye’de Yer Değiştiren Şehirlere Yeni Bir Örnek: Samsat, Türk Coğrafya Dergisi, Sayı: 32, Sayfa: 365-391, İstanbul.
- BİRAND, K. (1987). İlk Çağ Felsefesi Tarihi, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, Ankara. BORATAV, P. N. (1973). 100 Soruda Türk Folkloru, Gerçek Yayınevi, İstanbul.
- COŞKUN, H. (2014). Sivas’ın Altınyayla Yöresinden Bazı Halk İnançları, Erciyes Aylık Fikir ve Sanat Dergisi (Ulusal Hakemli Dergi), ISSN: 1300-4689, Kayseri, Yıl: 37, Sayı: 438, ss. 25-33.
- ÇELİK, A. (1995). İslam’ın Kabul veya Reddettiği Halk İnanışları -Hicaz Bölgesi- Beyan Yay. İstanbul
- ÇELİK, C. (2006). Gökalp’in Bir Değişim Dinamiği Olarak Kültür-Medeniyet Teorisi, Erciyes ÜniversitesiSosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1 (21), 43-63. Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/erusosbilder/issue/23754/253111
- ÇORUHLU, T. Ş. & ÇEPNİ, S. (2015), Eğitim Bilimleri Dergisi / Eğitim Bilimleri Dergisi, Sayı: 41 Ocak, ISSN: 1300-888, ss.139-155
- DEMİRCİ M. (2001). İstiâze, TDV İslâm Ansiklopedisi, c. 23, İstanbul, ss. 318-319.
- DİLEK, F. G. (2015). Altay Türklerinde Yolculuk İle İlgili İnanişlar Ve Ritüeller, Folklor/Edebiyat, CIU, cilt:21, sayı:84, 2015/4, ss. 45-56.
- ELİOT, T. S. (1987). Kültür Üzerine Düşünceler, Çev. Sevim Kantarcıoğlu, Ankara. FİCHTER, J. (1994). Sosyoloji, çev. Çelebi, N. Attila Kitapevi, Ankara.
- GÖRMEZ, M. vd. (2013). Hadislerle İslâm, DİB. c.1, s.178, Ankara.
- GÜNGÖR, E. (1989). Kültür Değişmesi ve Milliyetçilik, Ötüken Yayınları, 5. Baskı, İstanbul. İNAN A. (1995). Tarihte ve Bugün Şamanizm, Ankara.
- KABAK, T. (2011). Derinkuyu Yöresi Halk İnanışları, Nevşehir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Nevşehir.
- KALAFAT, Y. (1998). Çuvaşistan-Başkurdistan-Tataristan, Türk Dünyası Araştırmaları, Nisan.
- KÖSE, A. & AYTEN, A. (2009). “Bâtıl İnanç ve Davranışlar Üzerine Psiko-Sosyolojik Bir Analiz”, Din Bilimleri Akademik Araştırma Dergisi, IX sy. 3, ss. 45-70.
- RENÇBER, F. (2016). Hakk Muhammed Ali Aşkı: Adıyaman Alevileri. Gece Kitaplığı, Ankara.
- SÜMER F. (1953). Eski Türklerde Yağmur ve Kar Yağdırma Âdeti, Resimli Tarih Mecmuası, Cilt IV, Sayı 44, Ağustos, s. 2534.
- ŞENOCAK, E. (2010). Mitolojik Konulu Bir Halk Hikâyesi “Leylâ Ile Mecnûn Hikâyesi” Merkezinde Yıldıza Dönüşüm, Milli Folklor, Yıl 22, Sayı 86, ss. 20-29.
- ŞİMŞEK, A. (2006). Manavgat Yöresi Halk İnanışları, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Y. Lisans Tezi), Isparta.
- ŞİMŞEK, İ. (2019). Kelime-i şehâdet (kelimetü’ş-şehâde), TDV İslam Ansiklopedisi, c. Ek-2, 3. Basım, ss. 36-37.
- TEMİZ, C. (2007). Rüzgâr, Şimşek Ve Yıldırım ile ilgili Türk Âdet Ve İnanmaları Üzerine Bir Araştırma, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Y. Lisans Tezi, Balıkesir.
- TURHAN, M. (1987). Kültür Değişmeleri, Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınlan, İstanbul.
- ÖĞRETEN, A. (2000). Türk Kültüründe “Yada Taşı" ve XVIII. Yüzyıl Sonu Osmanlı-Rus Savaşlarında Kullanılması”, Belleten, LXIV, 863-900.
- YEŞİLMEN, H. (2018). Anlam ve Değer Bağlamında Halk İnançları ve Ziyaret Mekânlarının İşlevselliği(Mardin Örneği), Artuklu Akademi, 5 (2), 251-269, Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/artukluakademi/issue/41730/484723
- YILMAZ, K. (2019). “Uğursuzluğun Psiko-Sosyal Sebepleri ve Kur’an’da Uğursuzluk Olgusu”, Gümüşhane Üniversitesi, İlahiyat Fakültesi Dergisi, 8 (16), ss. 269-294.
- YILMAZ, M. A. (2005). Aladağ Halk Kültürü Araştırması, Y. Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
- YOLCU, F. (2008). Adana İli Ceyhan İlçesi Halk Kültürü Araştırması, Çukurova Üniversitesi, SosyalD. Resimler:
