Author :
Abstract
Tarihi kaynaklar ve arkeolojik materyal verilerine göre Urartu tarihi, zaman kapsamı bakımından MÖ XIII. yüzyıl ile MÖ VI. yüzyıl arasındaki zaman dilimini kapsamaktadır. Oldukça uzun sayılabilecek bu zaman dilimi siyasi ve idari bakımından iki ana evreye ayrılmaktadır. MÖ XIII. ile MÖ IX. yüzyıllar arasındaki birinci evre, “Uruatri/Nairi Beylikler Devri, Urartu’nun Proto Tarihi, Urartu’nun Arkaik Çağı ya da Urartu/Nairi Konfederasyonları” dönemi olarak değerlendirilmektedir. Birinci evre olan Beylikler Dönemi hakkındaki bilgilerimiz Asur Devleti’nin Doğu Anadolu ve çeperindeki coğrafyalara yönelik askeri seferlerini anlatan yazılı kaynaklar; Asur Kralları’nın yıllık, tarihi ve krali yazıtları ile mektuplarından oluşmaktadır. Kaynaklardaki ifadelere göre bu dönemde, Asurlar; Uruatri/Nairi Beylikleri üzerine seferler düzenleyip onlara ait iskân yerlerini yağmalamış; onları ağır vergi ve haraç ödemekle yükümlü kılmıştır. Bu makalede MÖ XIII. ile MÖ IX. yüzyıllar arasında Asur Devleti ile Uruatri/Nairi Beylikleri arasındaki ilişkiler değerlendirilmiştir. Makale, yazılı kaynaklar bağlamında Asur-Uruatri/Nairi ilişkilerini irdeleyip alana katkı sunmayı amaçlamaktadır.
Keywords
Abstract
According to historical sources and archaeological material data, Urartu history covers the period between XIII century BC and VI century BC in terms of time scope. This period, which can be considered long, is divided into two main phases in terms of politics and administration. The first phase between XIII and IX centuries BC is considered to be the period of "Uruatri / Nairi Principalities Period, Proto History of Urartu, Archaic Age of Urartu or Urartu / Nairi Confederations". Our knowledge about the Principalities Period, which is the first phase between XIII and IX centuries BC, is rather limited compared to the second phase, the Urartu Kingdom. During this period, Assyrians organized expeditions over Uruatri / Nairi countries, plundered their castles and settlements, obliged them to pay heavy taxes and tribute. In this article, the relationships between the Assyrians and Uruatri / Nairi between the XIII and IX centuries BC were evaluated. The article aims to contribute to the field by examining the Assyrian Uruatri / Nairi relations in the context of written sources.
Keywords
- Aktüre, S. (2003). Anadolu’da Demir Çağı Kentleri, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul.
- Aktüre, S. (2003). Anadolu’da Demir Çağı Kentleri, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul.Aktüre, S. (2004). Anadolu’da Bronz Çağı Kentleri, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul.
- Braudel, F. (2013). Akdeniz: Tarih, Mekân, İnsanlar ve Miras, (Çev.: N. Erkurt, A. Derman). Metis Yayınları, İstanbul.
- Burney, C. A. (1958) “Eastern Anatolia in the Chalcolithic and Early Bronze Age”. Anatolian Studies VIII. ss. 157-209.
- Burney, C. A.- Lang. D. M. (2001). The Peoples of the Hills Ancient Ararat and Caucasus. London: Phoenix Press.
- Collingwood, R. G. (2010). Tarih Tasarımı. (Çev.K. Dinçer). DOĞUBATI, Ankara.
- Çilingiroğlu, A. (1994). Urartu Tarihi. Bornova: Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, İzmir.
- Çilingiroğlu, A. (1997). Urartu Krallığı Tarihi ve Sanatı, Yaşar Eğitim ve Kültür Vakfı, İzmir.
- Drews, R. (2014). Tunç Çağı’nın Sonu, (Çev.T. Ersoy, G. Ergin), Türkiye İş Bankası Kültür Erdem, A. Ü., (2011). “Doğu Anadolu’nun Demir Çağ Aşiretleri”, Tuba-Ar, 14, ss. 59-68.
- Erdem, A. Ü., (2012). “M.Ö., 2. Binyılda Van Gölü Havzası’nın Sosyo-Ekonomik Yapısı veKurumsallaşma Sürecine Etkisi”, Prof. Dr. Nuran Şahin’e Armağan Kitabı, Ed.: Onur Zunal-Yasemin Polat-Hüseyin Cevizoğlu-Gül Gürtekin Demir-Gürcan Polat-Gülşah Günata-Elçin Doğan Gürbüzer-Cennet Pişkin Ayvazoğlu, Ege Üniversitesi Basımevi, İzmir.
- Erinç, S. (1953). Doğu Anadolu Coğrafyası, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Coğrafya Enstitüsü Yayınları, İstanbul.
- Erzen, A. (1984). Doğu Anadolu ve Urartular, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Anakara.
- Grayson, A. K. (2002). Assyrian Rulers of the Early First Millennium BC I (1114-859 BC). University of Toronto Press, Toronto.
- Grayson, A. K. (2002). Assyrian Rulers of the Early First Millennium BC II (858-745 BC).Grayson, A. K. (2002). Assyrian Rulers of the Third and Second Millennia BC (TO 1115 BC).Harmanşah, Ö. (2015). Eski Yakındoğu’da Kent, Bellek, Anıt, Koç Üniversitesi Yayınları, İstanbul.Luckenbill, D. D. (1927). Ancient Records of Assyria and Babylonia. Volume I. Chicago University Press, Chicago.
- Luckenbill, D. D. (1927). Ancient Records of Assyria and Babylonia. Volume II. Chicago Maisels, C. K. (1999). Uygarlığın Doğuşu. (Çev.: Alaeddin Şenel), İmge Kitabevi, Ankara.
- Marshall, A. (2016). Taş Devri Ekonomisi. (Çev.: T. Doğan, Ş. Özgün), bgst Yayınları, İstanbul.
- Payne, M. R. (2006). Urartu Çivi Yazılı Belgeler Kataloğu, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul.
- Payne, R. M. (1995). Urartu Yazılı Belgeler Kataloğu, İstanbul Üniversitesi Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
- Pınarcık, P. (2012). Urartu ve Asur Yazılı Kaynaklarına Göre Urartu Krallığı’nın Tarihi Coğrafyası, (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
- Piotrovskii, B.B. (1967). Urartu, The Kingdom of and its Art. New York.Piotrovskii, B.B. (1969). The Ancient Civilization of Urartu. Geneva. Sevin, V. (2003). Anadolu Arkeolojisi, Der Yayınları, İstanbul.
- Sevin, V. (2003). Doğu Anadolu’nun Kralları: Urartular-Vanlılar, Toplumsal Tarih, 113, 78-81. Sevin, V. (2004). Doğu Anadolu: Orta ve Son Tunç Çağı, Arkeo Atlas, 3, 102-129.
- Sevin, V. (2005). Urartu Devleti. Arkeo Atlas, 4, 62-123.
- Sevin, V. (2007). Aşiretten Krallığa Urartular. National Geographic Türkiye, 69, 56-77.
- Sevin, V. (2011). “Orta ve Son Tunç Çağı Doğu Anadolu”, Tarihöncesinden Demir Çağı’na Anadolu’nun Arkeoloji Atlası, Arkeo Atlas Özel Sayı, ss. 342-367.
- Tarhan, T. (1978). MÖ XIII. yüzyılda Uruatri ve Nairi Konfederasyonları, (Yayınlanmamış Doçentlik Tezi). İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Eskiçağ Tarih Kürsüsü, İstanbul.
- Tarhan, T. (1980). Urartu Devletinin Kuruluş Evresi ve Kurucu Kralllardan Lutipri=Lapturi Hakkında Yeni Görüşler, ss. 69-114.
- Tarhan, T. (2005). Tuşpa-Van Kalesi: Demir Çağ’ın Gizemli Başkenti. Arkeo Atlas, 4, 123-131. van Loon, M. N. (1966). Urartian Art. Nederlends Histor.-Archaeol. İstanbul.
- Yakar, J. (2007). Anadolu’nun Etnoarkeolojisi: Tunç ve Demir Çağlarında Kırsal Kesimin Sosyo- Ekonomik Yapısı. (Çev.: S. Hırçın Riegel), Homer Kitabevi, İstanbul.
- Yakar, J. (2011). ‘’Etno Arkeolojik Veriler Işığında Doğu Anadolu’nun Urartu Döneminde Sosyo-Ekonomik Yapısı’’ Urartu: Doğuda Değişim. Ed.: Kemalettin Köroğlu- Erkan Konyar, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 126-148.
- Yakar, J. (2014). Eski Anadolu Toplumunun Arkeolojideki Yansımaları. (Çev.: G. Abdal), Homer Kitabevi, İstanbul.
- Yakar, J., 2002. “East Anatolian Metallurgy in the Fourth and Third Millennium BC: Some Remarks”, Anatolian Metals II, Ed.: Ünsal Yalçın, ss. 15-25.
- Yiğitpaşa, D. (2016). Doğu Anadolu Geç Demir Çağı Kültürü, Gece Kitaplığı, Ankara.
- Zimansky, P. E. (1985). Ecology and empire-The Structure of the Urartian State, Oriental Institute Of The University Of Chicago, Chicago.
